Na jesieni 1975 roku podpisano w Helsinkach Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Wydarzenie to stało się dla obserwujących je Polaków w kraju – Romualda Szeremietiewa, Leszka Moczulskiego i Andrzeja Szomańskiego – impulsem do rozpoczęcia prac nad powołaniem do życia organizacji broniącej praw człowieka w PRL.

Na przełomie 1975 i 1976 roku zapadła decyzja o utworzeniu tajnego Nurtu Niepodległościowego (NN), który przyjął radykalną deklarację programową U progu. Autorami jej wstępnej wersji byli Piotr Dyk, Aleksander Hall i Grzegorz Grzelak. Ważnym w późniejszym okresie elementem konsolidującym polskie środowiska niepodległościowe stało się także wydawane od października 1976 roku pismo „U progu”.

25 marca 1977 roku grupa osiemnastu działaczy kojarzonych z opozycją antykomunistyczną przekazała marszałkowi Sejmu PRL oraz Episkopatowi Polski pierwszy dokument sygnowany nazwą Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Pismo to nosiło tytuł Do społeczeństwa polskiego, a podpisali się pod nim m.in. ks. Bogdan Papiernik, Andrzej Czuma, Leszek Moczulski, Wojciech Ziembiński oraz gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz. Sam manifest nowej organizacji dotarł szybko do przedstawicieli państw zachodnich za pośrednictwem konferencji prasowej dla dziennikarzy zagranicznych zorganizowanej w mieszkaniu Antoniego Pajdaka.

Nowy ruch skupiał przede wszystkim środowiska niepodległościowe, zaś jego założyciele identyfikowali się z tradycją Armii Krajowej, podkreślając także swoje przywiązanie do nauczania Kościoła katolickiego. W założeniach twórców ROPCiO w przyszłości stanowić miał platformę do budowy jawnego ugrupowania politycznego, będącego przeciwwagą dla władz komunistycznych.

Członkowie organizacji odwoływali się w swych poczynaniach do Międzynarodowego Paktu Praw Człowieka, którego zapisy ratyfikowała Rada Państwa PRL w 1977 roku. Zasadniczym zaś celem ruchu stała się walka o wolność przekonań, wypowiedzi, druku oraz prawo do zrzeszania się i organizowania zgromadzeń publicznych. Formalnie wszystkie te swobody gwarantowała obywatelom państwa Konstytucja PRL, w praktyce jednak jej artykuły były nagminnie łamane.

Przynależność do ROPCiO wiązała się, tak jak w przypadku innych organizacji opozycyjnych, z szykanami ze strony władz komunistycznych. Aktywiści ruchu musieli liczyć się ze zwolnieniami z pracy, zatrzymaniami oraz inwigilacją prowadzoną przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.

Na skutek tarć wewnętrznych oraz różnic między poszczególnymi działaczami wkrótce na bazie ROPCiO powstały inne ugrupowania opozycyjne, z których do najważniejszych można zaliczyć Ruch Młodej Polski Aleksandra Halla oraz kultywującą tradycje piłsudczykowskie Konfederację Polski Niepodległej z Leszkiem Moczulskim na czele.

Paweł Cichocki

Zdjęcie: Spotkanie Rady Sygnatariuszy Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela w mieszkaniu Kazimierza Janusza, siedzą od lewej: Kazimierz Janusz, Kazimierz Świtoń, Andrzej Woźnicki, Marek Niesiołowski, Andrzej Czuma, Ośrodek Karta.




O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: