Kategorie

Dolnośląskie skrytki Grundmanna. Raport Gębczaka. Część 6


41. Kunów (Kuhna).
Składnica Miejskich Zbiorów Sztuki ze Zgorzelca i zbiorów prywatnych z Berlina. Wyeksploatowana przez Kieszkowskiego w paźdź. 1945, ale jeszcze w kilkanaście lat potem w piwnicy zamku znaleziono cenną rzeźbę kamienną (Opłakiwanie Chrystusa Jana Olmützera).

 

42. Zagórze Śl. (Kynau).
Składnica konserwatora z Berlina. Kieszkowski przy okazji szukania zbiorów polskich w 1945, wymienia tę składnice jako zniszczoną, która uległa rozproszeniu i grabieży w czasie działań wojennych. Styczyński w styczniu 1947 wymienia tę składnicę jako zawierającą militaria, ale nie przewiduje zwózki ruchomości, ponieważ składnica ma już charakter muzeum i jest pod opieką konserwatora wojewódzkiego.

43. Woskowice Małe (Lorzendorf).
Składnica przewidziana dla konserwatora z Berlina i Biblioteki Miejskiej z Wr. Skreślona następnie w spisie Grundmanna, zwłaszcza że leżała na wschód od Odry.

44. Młynica (Mellendorf).
Składnica Kuratora Uniw. i Polit. We Wr. dla zabezpieczenia instytutów naukowych. W dokumentacji Styczyńskiego nie figuruje.

45. Michałkowa (Michelsdorf).
Składnica konserwatora z Berlina. Kieszkowski w czasie objazdów zwiadowczych w 1945 r. stwierdził, że w zamku znajduje się spora liczba dywanów i skrzyń z Muzeum Narodowego w W-wie i że nie wszystkie zostały uratowane. Wcześniej zbiory tej składnicy zabezpieczył Pełnomocnik Komit. Ekonom. Rady Ministrów Ministrów skrzynie ze zbiorami zdeponował w starostwie w Świdnicy pod opieką referatu Kult. i Sztuki, skąd zabrał je Kieszkowski.

46. Namysłów (Namslau).
Składnica Kuratora Uniw. i Polit. Z Wr. magazynowała w budynku browaru zbiory instytutów medycznych z Wr. W 1944 r. przechowywano tu zbiory Muzeum Anhaltskiego z Dessau, ale wróciły one w jesieni z powrotem do Dessau. Styczyński założył w Namysłowie jeszcze w 1946 r. składnicę muzealną w lokalu dawnego muzeum regionalnego z kier. Haliną Giecewicz, Referentką Kult. i Szt., która miała gromadzić zabytki napływające z terenu do Referatu. Składnica ta przejmowała meble zabytk. Z Obw. Urz. Likwid. W Sycowie i Namysłowie oraz obrazy z XIX w. z zamku w Oleśnicy. W lutym 1948 zbiory przewieziono do składnicy w Bożkowie, a następnie składnicę zlikwidowano.

47. Świerzawa (Schönau).
Składnica Kuratora Uniw. i Polit. Z Wr. pomieszczona w miejsc. Kość. św. Jana - zawierała zbiory Instytutu Mineralogicznego i Petrograficznego z Wr. W dokumentacji Styczyńskiego nie figuruje.

48. Mysłów (Seitendorf).
Składnica konserwatora z Berlina, czynna od 1942 r. Zawierała w wielkiej Sali refektarza prywatne zbiory z Berlina. Zapewne rozproszona, bo opiekująca się tą składnicą para małżeńska malarzy: Rudolf i Ewa Hacke w ślad za Grundmannem, w połowie lutego 1945 r. opuściła Śląsk. W dokumentacji Styczyńskiego nie figuruje.

49. Oldrzychowice (Ullersdorf).
Składnica konserwatora z Berlina. Styczyński notuje, że wg relacji miejsc. Niemców - Rosjanie całą składnicę zaraz wywieźli. W dokumentacji Styczyńskiego nie figuruje.

50. Wiązów (Wanien).
Składnica akt Wikariatu Arcybiskupskiego Wr. Pomieszczona na plebani. Być może, że niewykorzystana. W każdym razie Bp. W.Urban nie wspomina o stratach w tej składnicy.

51. Cerekwica (Zirkwitz).
Składnica przeznaczona na przechowanie Biblioteki Seminarium Duchownego z Wr. Bp. Urban nie wspomina i stratach w tej składnicy.

52. Lwówek (Löwenberg).
Duża składnica w miejsc. Kościele katolickim. Zawierała rzeźby i malarstwo z wielu gotyckich kościołów wrocławskich. Nie poniosła strat i spokojnie została rozładowana po wojnie. W Lwówku w innym byłym kościele było urządzone muzeum regionalne z przewagą sztuki ludowej. Styczyński wizytował oby dwa kościoły w jesieni 1946 roku. Wobec zagrożenia zbiorów muzeum (w tym samym kościele był magazyn wojsk radzieckich) zdecydował się w styczniu 1947 na przewiezienie zbiorów do składnicy Paulinum.

53. Altwiese NRD
Składnica blisko Görlitz, poza obecnymi granicami PRL. W dwóch salach zamku ukrywała Miejskie Zbiory Sztuki z Görlitz. W dokumentacji Grundmanna istnieje tylko spis zabezpieczeń zabytków.

54. Siedlęcin (Boberröhrsdorf).
Składnica w średniowiecznej wieży mieszkalnej, pozostawała w dyspozycji konserwatorów: berlińskiego i wrocławskiego. Korzystał z tej składnicy również właściciel, który zdeponował w niej rękopisy i cenne druki Biblioteki Schaffgotschów. Uniwersytet z Wr. pomieścił tam ogromne zielniki Instytutu Botanicznego. Grundmann obrazy. Składnica w lecie 1945 została przez Uniwersytet w całości wyeksploatowana.

55. Karpniki (Fischbach).
Składnica w zamku książąt Heskich służyła jako miejsce ukrycie zbiorów Muzeum z Darmstadtu. Kilka skrzyń obrazów i kufrów ze srebrem wywiózł Grundmann w połowie lutego 1945 na Zachód. Szczegółową relację o tej składnicy i jej losach podaje Kieszkowski w swoim artykule o składnicy w Paulinum (zob. Pamiętniki Związku Historyków Sztuki, W-wa 1948 s.146-148). Pisząc o likwidacji składnicy w Karpnikach w paźdz. 1945 - Kieszkowski zapewne ma na myśli normalne zabytkowe wyposażenie pałacu w meble, obrazy itp.

56. Żarska Wieś (Florsdorf).
Składnica Miejskich Zbiorów Sztuki z Görlitz. W 5 pokojach zamku mieściła obrazy i rzeźby średniowieczne oraz parlamenty kościelne, z trzech kościołów zgorzeleckich. Kieszkowski do tej składnicy chyba nie dotarł, bo w dokumentacji nie ma żadnych wzmianek.

57. Świebodzice (Freiburg).
Składnica w sanatorium - przeznaczona do ukrycia zbiorów z Muzeum w Meldorf (Schleswig - Holstein). Czy wykorzystana - nie wiadomo. W dokumentacji nie ma wzmianek.

58. Biedrzychowice (Friedersdorf).
Składnica konserwatora z Berlina. Zapewne zawierała zbiory prywatne. Zlikwidowana przez Kieszkowskiego w paźdż. 1945.

59. Gościuszów (Giessmannsdorf).
Składnica pomieszczona w zbiorze ewangelickim. Była zarezerwowana dla Biblioteki Państwowej z Berlina. Czy została wykorzystana nie wiadomo, bo wzmianek o tym w dokumentacji nie ma.

60. Chełmiec (Kolbnitz).
Składnica zawierała Bibliotekę Kość. Św. Piotra i Pawła z Leśnicy. Składnicę tę zlikwidowała ekipa Biblioteki Uniwersyteckiej z Wr.

61. Kamienna Góra (Landeshut).
Składnica pomieszczona w budynku starostwa była przeznaczona dla Anhaltskiego Muzeum w Dessau. To chyba tu były przechowywane obrazy z Dessau - a nie w składnicy w Namysłowie, jak podaje Kieszkowski. W Namysłowie mogły być inne zbiory tego Muzeum.

62. Ludwigsdorf NRD
Składnica poza obecnymi granicami PRL. W miejsc. Kość. ewangelickim ukryto kamienna figurę z kość. św. Trójcy w Görlitz: "Złotą Marię". Jest to jedyna wzmianka o tej składnicy u Grundmanna.

63. Kiełczyn (Költschen).
Składnica na plebani. Przechowywano tu archiwalia, metryki i inkunabuły z Archiwum i Biblioteki Diecezjalnej z Wr. - w ilości 6 skrzyń. Gdy front się zbliżył - zbiory przewieziono do Przesieki a następnie do Szklarskiej Poręby, gdzie zabezpieczone przez Kieszkowskiego - zostały przewiezione do Jeleniej Góry, skąd wróciły do Wrocławia w kwietniu 1946.

64. Lasów (Lissa).
Składnica Ministerstwa Kultury w Berlinie. Brak wiadomości o losach tej składnicy w całej dokumentacji.

65. Nowa Ruda (Neuroda).
Składnica Ministerstwa Sprawiedliwości z Berlina. Mieściła się w gmachu sądowym - w więzieniu. W jednej z cel znaleziono 16 skrzyń z aktami, portretami, modelami gilotyn itp. U Styczyńskiego jest informacja, że z zamku w Nowej Rudzie zostały rozkradzione cenne meble.

66. Gaworzyce (Quaritz 0 Oberquell).
Składnica konserwatora z Berlina - oraz Biblioteki Miejskiej z Wr. Kieszkowski na bazie tej składnicy utworzył prowizoryczną składnicę pod kier. mgr J.Zanozińskiego, gromadzącą zabytki z powiatu głogowskiego i sąsiednich. Następnie razem ze składnicą w Jerzmanowej o podobnym charakterze (pod opieką kpt. Turczyńskiego) - przygotował 3-wagony transport z Głogowa do Muzeum Nar. w W-wie.

67. Kościelniki Dolne (Steinkirch).
Mała składnica w miejsc. Kość. ewangelickim posłużyła za miejsce ukrycia cennego tryptyku z kość. N.P.Marii z Lubania - jakich zresztą było więcej chociaż nie wszystkie docierały do ewidencji Grundmanna.

68. Strzelin (Strehlen).
Składnica na plebani, zawierała zbiory z Muzeum Diecezjalnego Diecezjalnego Wrocławia. Istnieje spis 30 rzeźb ukrytych tam z pocz. 1944 r. i 1945 r. Zbiory te znalazły się w jakimś otwartym garażu w Strzelinie, skąd przywieziono je do Wrocławia w sierpniu 1946 r.

69. Studniska Dolne (Niederschönbrunn).
Składnica Miejskich Zbiorów Sztuki z Görlitz. Nie zachował się wykaz zawartości. Muzeum w Görlitz posiadało 2 oddziały: jeden w centrum miasta, drugi po obecnej stronie polskiej jako okazały budynek, zwany przez Niemców "Górnołużycką Halą Pamięci". W dokumentacji brak danych o losach tej składnicy.

70. Bobolice (Ochräbsdorf).
Składnica Muzeum Etnograficznego Etnograficznego Berlina. W majątku stały os początku wojska radzieckie. Styczyński uzyskał w czerwcu 1946 zezwolenie od pułk. Mielkadze z Ząbkowic - na zabranie zbiorów, które obliczła na 2 wagony. W zbiorach dominowała afrykanistyka. Stwierdził, że w regałach stoją większe obiekty a w rozpakowanych skrzyniach mniejsze. Akcję przewozu do Ząbkowic powstrzymał komendant i ostatecznie odmówił wydania zbiorów. Dalsze starania pozostały bez rezultatu. W listopadzie 1946 Styczyński otrzymał informację, że zbiory z Bobolic załadowane na 6 wagonów skierowano do Muzeum w Leningradzie. Jednakże 15.VIII.47 kier. Składnicy w Henrykowie B.Zawadzki informuje Styczyńskiego, że zbiory afrykanistyki zostały przejęte z transportu przez Polaków, nie umiejąc podać bliższych szczegółów.

71. Opava CSRS
Składnica poza granicami PRL. W miejscowym archiwum zdeponowane zostały zbiory Archiwym Państwowego z Wrocławia. Losy tej składnicy nie znajdują się odbicia w dokumentacji.

72. Weissig NRD
Składnica w miejsc. zamku miała mieścić zbiory galerii sztuki "Kunsthalle" z Hamburga. Również w tym wypadku dokumentacja Styczyńskiego nie informuje o losach tej składnicy.

73. Sobótka (Zobten).
Składnica na plebani katol. urz. Paraf. Mieściła od listopada 1942 najstarsze dokumenty i muzealia z Archiwum i Muzeum Diecezjalnego z Wrocławia spakowane w skrzyniach i 600 inkunabułów na regałach. Zabezpieczone w 1945 r. razem z innymi zbiorami sztuki przez ekipy Min. Kult. i Sztuki znalazły się w Krakowie a częściowo w Archiwum Państw. I Biblioteki Uniw. we Wrocławiu. Zwroty z tych Instytucji ciągnęły się od 1947 do 1953 r. Nie obeszło się bez strat. Zginęły 2 najstarsze bulle papieskie z 1155 r. i z 1245 r.

74. Wierzbna (Würben).
Składnica w romańskim kościele, w zaszalowanej kaplicy - zawierała tylko 2 kamienne nagrobki książąt piastowskich Henryka II i Henryka IV, przewiezione tu z kościołów wrocławskich. Zwłaszcza tumba Henryka IV stanowiąca najwybitniejsze dzieło rzeźby średni. W Polsce z XIV wieku - stanowiła cenne odkrycie. Nagrobki przewieziono w 1948 r. do Muzeum Państwowego we Wrocławiu.

75. Żelowice (Silbitz).
Składnica mieściła zbiory Archiwum Miejscowego z Wr. i była ostatnią, do której wywieziono zbiory w styczniu 1945 r. Zabezpieczone przez ekipę Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu w 1945r.

76. Dębowy Gaj (Siebeneichen).
Składnica przechowywała zbiory (instrumenty i nuty) Krajowej Szkoły Muzycznej z Wr. W dokumentacji Styczyńskiego nie figuruje.

77. Mrowiny (Konradswaldau).
Składnica Archiwum Miejskiego z Wr. - była wtórną składnicą dla Borowej, którą Niemcy zlikwidowali w grudniu 1944. Zawierała kilkadziesiąt skrzyń i ok. 400 pudeł z aktami, (z 5 pokojów w Borowej). Została wyeksploatowana przez ekipę Biblioteki Uniw. z Wrocławia w 1945r.

78. Szczytna (Rückers).
Składnica w zamku Szczytniku w domu misyjnym, najobszerniejsza ze składnic, do których w grudniu 1944 i w styczniu 1945 Niemcy rozładowali składnice w Henrykowie i Kamieńcu. Znalazły się tam Miejskie Zbiory Sztuki z Wr. i zbiory Muzeum Zamkowego z Wr. Wyeksploatowana przez Kieszkowskiego w lecie 1945 i przez ekipę Biblioteki Uniw. we Wrocławiu w 1946.

79. Paczków (Patschkau).
Składnica konserwatora z Opola - mieściła jego archiwum (analogicznie jak archiwum Grundmanna w Mietkowie (zob. poz. 6)). Archiwum to przewiózł Kieszkowski w marcu 1946 r. do Warszawy.

80. Stolec (Stolz).
Składnica Miejskich Zbiorów Sztuki z Wr. zawierała także zbiory z Muzeum Zamkowego z Wr. Kieszkowski w lutym 1946 starał się także o dostęp do zbiorów - bez rezultatu. Od lata 1945 majątek był w rękach władz sowieckich. Relacje miejscowych Niemców mówią o dużej ilości obrazów, rzeźb i książek. Styczyński był w lipcu 1946, ale nowy komendant oświadczył, że zbiorów w majątku nie ma. Dopiero po opuszczeniu majątku przez wojsko - Styczyński odnalazł kilka zabytków w budynku.



Część siódma - 31.12.2003

opracowanie:
Kasia Kruk - kasik@poszukiwania.pl