Dolnośląskie skrytki Grundmanna. Raport Gębczaka. Część 7
Składnice polskie po 1945 r. Nosiły one oficjalną nazwę: Składnice Muzealne Ministerstwa Kultury i Sztuki.
Potrzebę utworzenia Polskich składnic muzealnych na Dolnym Śląsku szczegółowo uzasadnił wicedyrektor Naczelnej Dyrekcji Muzeów mgr W. Kieszkowski na wstępie swojego artykułu: „Składnica muzealna Paulinum …” kilka razy już w niniejszej pracy cytowanym.
Składnice te tworzono w miarę potrzeby na okres krótszy lub dłuższy, albo na bazie jakijś niemieckiej składnicy, albo w specjalnie wybranym, dogodnym miejscu, jak np. składnica w Jeleniej Górze w zamku Paulinum. Gromadziły one zbiory ruchomych zabytków przejęte z Okręgowych Urzędów Likwidacyjnych, Likwidacyjnych Państwowych Gospodarstw Rolnych, (naówczas naówczas Państwowych Nieruchomości Ziemskich), Ziemskich Referatów Kultury i Sztuki przy starostach powiatowych, z Komend Milicji Obywatelskiej i innych instytucji, które weszły w posiadanie zbiorów sztuki, mając właściwe sobie całkiem inne zadania.
Wobec tego, że w komentarzu do spisu składu niemieckich jak również w pozostałej dokumentacji Kieszkowskiego i Styczyńskiego jest mowa o tych składnicach, do których zwożono zbiory ze składnic niemieckich – wymieniam je poniżej z nazwiskami ich kierowników.
1. Paulinum , składnica w pałacu (zamku) tuż k. Jeleniej Góry była czynna od 30.IX.1945 do 17.V.1949 r. Kierowała nią Barbara Tyszkiewicz.
2. Bożków, składnica w pow. kłodzkim (ówczesne Narożno), utworzona na bazie niemieckiej składnicy, była czynna od 1.VII.1945 do 18.V.1949 r. Kierował nią Jerzy Deryng. Druga pod względem wielkości i znaczenia po Paulinum.
3. Namysłów, składnica utworzona przez Styczyńskiego, była czynna od pocz.146 do 14.V.1949. Kierowała nią Halina Giecewicz – Łupkowska a następnie Natalia Horodyska.
4. Lublin Legnicki, składnica zorganizowana przez Styczyńskiego dla północnych powiatów Dl. Śląska, czynna od pocz. 1947r do 20.V.1949r. pod kierunkiem Józefa Skrzelewskiego. Nie odegrała większej roli.
5. Ząbkowice Śląskie, składnica pomocnicza, czynna w czasie eksploatacji składnicy w Kamieńcu w 1946r. pod kierunkiem B.zawadzkiego.
6. Henryków, składnica pomocnicza, czynna w czasie eksploatacji składnicy niem. w Henrykowie w 1946/47 r. pod kierunkiem Stanisława Bogusza – Jończyka.
7. Świdnica, dwukrotnie uruchomiana składnica: w lecie 1945 i w 1947 na krótkie okresy, pod kier. Felicji Strzemboszowej.
8. Gaworzyce, (ówczesny Chwarzyce), składnica w pow. głog. pod opieką mgr Jerzego Zanozińskiego w 1946r.
9. Jerzmanowa, (ówczesny Hermanów), składnica w pow. głog. Pod opieką kier. Majątku kpt. Turczyńskiego w 1946r.
10. Szczawno – Zdrój, prowizoryczna składnica, utworzona przez Styczyńskiego w 1948, pod kier. Marii Mussilowej.
11. Jelenia Góra, Muzeum. Składnica pod opieką kierownika Muzeum, służyła potrzebom Kieszkowskiego i Styczyńskiego przy wszelkich pracach inwentaryzacyjnych i transportowych w latach 1945-47.
12. Wrocław, Muzeum Państwowe. Składnica pomocnicza Styczyńskiego, dla zbiorów przeznaczonych dla tego Muzeum, wzgl. innych muzeów regionalnych, organizujących się dopiero na Dolnym Śląsku. Czynna od VII.1946 do V.1949.
13. Wrocław, Urząd Wojewódzki, Wydział Kultury i Sztuki, Składnica pomocn. Styczyńskiego dla zbiorów zabezpieczonych przez powiatowe Referaty Kult. i Szt. w terenie. Czynna od VI.1946 do VI 1947.
Polskie nazwy 80 miejscowości ze składnicami zbiorów alfabetycznie wg spisu konserwatora śląskiego Grundmanna.
58. Biedrzychowice |
15.Luboradz |
68. Strzelin |
70. Bobolice |
52.Lwówek |
78. Szczytna |
7. Borowa |
14. Łojowice |
4. Szklarska Poręba |
28. Borowina |
17. Mańczyce |
29. Szprotawa |
35. Bożków |
45. Michałkowa |
57. Świebodzice |
8. Brzezina |
6. Mietków |
47. Świerzawa |
51. Cerekwica |
44. Młynica |
9. Warmątowice |
60. Chełmiec |
77. Mrowiny |
50. Wiązów |
25. Cieplice |
36. Mysłakowice |
74. Wierzbna |
76. Dębowy Gaj |
48. Mysłów |
38. Wierzchowice |
66. Gaworzyce |
46. Namysłów |
43. Woskowice Małe |
3. Głębowice |
65. Nowa Ruda |
42. Zagórze Śl. |
59. Gościszów |
11. Nowy Kościół |
31. Zagrodo |
13. Grodziec |
18. Oleśnica |
56. Żarska Wieś |
10. Grodziec |
49. Ołbrzychowice |
75. Żelowice |
30. Gruzów |
79. Paczków |
|
2. Henryków |
20. Pielaszkowice |
|
1. Kamieniec |
16. Polkowice |
Poza granicami PRL |
61. Kamienna Góra |
12. Prudnik |
56.Altwiese NRD |
55. Karpniki |
26. Ramułtowice |
22. Joachimstein NRD |
63. Kiełczyn |
24. Roztocznik |
62. Ludwigsdorf NRD |
37. Kłodzko |
5. Roztoka |
71.Opava CSRS |
67. Kościelniki Dl. |
21. Rościszowice |
72.Weissig NRD |
32. Krasków |
54. Siedlęcin |
|
39. Kryniczno |
34. Siedlisko |
|
27. Krzeszów |
23. Sobieszów |
|
10. Kuchary |
73. Sobótka |
|
41. Kunów |
19.Starościn |
|
64. Lasów |
80. Stolec |
|
33. Lubomierz |
69. Stadniska Dl. |
|
Niemieckie nazwy 80 miejscowości ze składnicami zbiorów alfabetycznie wg spisu konserwatora śląskiego Grundmanna.
31. Adelsdorf |
77. Konradswaldau |
5. Rohnstock |
3. Alteichenau |
32. Kratzkau |
78. Rückers |
30. Birkholz |
39. Krintsch |
47. Schönau |
21. Blücherwald |
40. Kuchendorf |
70. Schräbsdorf |
54. Boberröhrsdorf |
41. Kuhna |
4. Schreiberhau M. |
7. Bohrau |
42. Kynau |
48. Seitendorf |
34. Carolath |
61. Landeshut |
76. Siebeneichen |
16. Dreiteichen |
64. Lissa |
75. Silbitz |
35. Eckersdorf |
33. Liebenthal |
29. Sprottau |
9. Eichholz |
15. Lobris |
67. Steinkirch |
36. Erdmannsdorf |
14. Louisdorf |
19. Sterzendorf |
55. Fischbach |
52. Löwenberg |
80. Stolz |
56. Florsdorf |
43. Lorzendorf |
68. Strehlen |
57. Freiburg |
17. Manze |
49. Ullersdorf |
58. Friedersdorf |
44. Mellendorf |
50. Wansen |
59. Giessmannsdorf |
6. Mettkau |
25. Warmbrunn |
37. Glatz |
45. Michelsdorf |
74. Würben |
10. Gröditzberg |
46. Namslau |
51. Zirkwitz |
13. Gröditzburg |
11. Neukirch |
73. Zobten |
27. Grüssau |
65. Neurode |
|
28. Hartau |
12. Neustadt |
|
2. Heinrichau |
69. Niederschönbrunn |
Poza granicami PRL |
25. Hermsdorf |
66. Oberquell |
53. Altwiese NRD |
38. Hochweiler |
18. Oels |
22. Joachimstein NRD |
1. Kamenz |
24. Olbersdorf |
62. Ludwigsdorf NRD |
8. Klein Bresa |
79. Patschkau |
71. Opava CSRS |
60. Kolbnitz |
20. Pläswitz |
72. Weissig NRD |
63. Költschen |
26. Ramfeld |
|
Zmiany nazw miejscowości, w których znajdowały sie składnice,
Dokumentacja z pierwszych lat po wojnie operuje nazwami miejscowości, tworzonymi na poczekaniu przez organy administracji. Władze kolejowe, pocztowe, przy czym nazwy często różniły się brzmieniem dla tej samej miejscowości. Aby uczytelnić tę dokumentację należało sporządzić słownik nazw stawiając na pierwszym miejscu ówczesną nazwę, następnie prawidłową, obowiązującą, a w końcu dla zupełnej identyfikacji – nazwę niemiecką. Przyjęto porządek alfabetyczny. (część nazw nie dotyczy składnic, ale występują w dokumentacji).
1. Adelin Zagrodo złoto. Adelsdorf
2. Agnieszków Jagniątków jel. gór. Agnetendorf
3. Bobrowice Siedlęcin jel.gór Boberröhrsdorf
4. Borów Borowa oleśn. Bohrau
5. Brzezie Brzezinka olesn. Briese
6. Choina Zagórze Śl. wałb. Kynau/Kynsburg
7. Chojnasty Sobieszów jel.gór. Kanast/Hermsdorf
8. Chwarzyce Gaworzyce głog. Quaritz/Oberquell
9. Czerwony Zamek Białobrzezie strzelin. Rotschloss
10. Drewnica Sosnówka jel.gór. Seidorf
11. Florianów Tworzyjanów świn. Floriansdorf
12. Gniewków Gosławice średz. Gniefgau
13. Gościec Goszcz syc. Goschütz
14. Grodzisko Grodziec złotor. Gröditzberg – burg
15. Gryfogóra Gryfów Śl. lwów. Greiffenberg
16. Hermanów Jerzmanowa głog. Hermsdorf
17. Kalina Bobolice ząbk. Schräbsdorf
18. Karolat Siedlisko głog. Carolath
19. Koniary Konary strzelin. Kunern
20. Konradów Mrowiny świdn. Konradswaldau
21. Kościelisko Nowy Kościół złotor. Neukirch
22. Krajewo Krzeczyn W-ki lublin. Gross Kirchen
23. Krasobór Krzeszów kam. gór. Grüssau
24. Luboraz Luboradz jaw. Lobris
25. Małoszyn Malczyce średz. Maltach
26. Mańców Mańczyce strzelin. Manze
27. Matejkowice Przesieka jel.gór. Hain
28. Modlenice Miłowice żar. Mildenau
29. Murawy Morawa świdn. Muhrau
30. Narożno Bożków kłodz. Eckersdorf
31. Nowy Jagi Jagielno strzelin. DeutschJägel
32. Olszynka Oleśnica Mała oł. Klein Őls
33. Raszewo Dl. Ratno Dl. kłodz. Niederrathen
34. Romolkowice Ramułtowice średz. Ramfeld
35. Rostoka Roztoka jaw. Rohnstock
36. Rożniewo Trzcińsk jel.gór. Rohrlach
37. Rucewo/Rzucewo Szczytna kłodz. Rückers
38. Rychbach Dzierżoniów dzierż. Reichenbach
39. Samotna Skała Skała lwów. Hohlstein
40. Skałeczno Ścinawka Śred. kłodz. Mittelsteine
41. Skorolec Stolec ząbk. Stolz
42. Sybilin Szczodre oleś. Sibyllenort
43. Szlagowo Słupiec kłodz. Schlegel
44. Szunów Świerzawa złotor. Schönau a.K.
45. Śliwice Żelowice strzelin. Silbitz
46. Turońsk/Toruńsk Mysłakowice jel.gór. Erdmannsdorf
47. Wilków Wilkanów bystrz. Wölfelsdorf
48. Zgorzelice Zgorzelec zgorz. Görlitz
49. Ziołowice Zielenice strzelin. Grün Hartu
opracowanie:
Kasia Kruk - kasik@poszukiwania.pl