Jubilerskie trafienia cz.1
Bardzo często, podczas naszych wypraw poszukiwawczych w terenie, trafiają się nam ,,jubilerskie’’ zdobycze. Wybujała fantazja buduje obraz o jego prawowitym posiadaczu. Wielu rozczarowanych odkrywców jest oburzona sugestiami, że są to obrączki ptasie – służące do ich znakowania, a nie ,,nieśmiertelniki’’ czy orientalna biżuteria ekscentryków. Po identyfikacji rzucają w kąt i starają się nie wracać do tematu przynajmniej do następnego, takiego odkrycia. Nie jest to wcale taka ujma. Tak jak dla detektywów, archeologów i tropicieli mogą wnieść wiele informacji o ostatnich chwilach życia i sposobie śmierci. Wiele kolekcjonerów posiada ogromne zbiory samych obrączek jak i przedmiotów tematycznie im towarzyszących.
Rozróżniamy dwie grupy obrączek i oznaczeń ptaków :
ptaki dziko żyjące (ornitologiczne)- głównie zaciskowe (z tzw. zamkiem lub bez)
ptaki hodowlane – pełne, nie zaciskowe zakładane pisklętom.
Część 1
Ptaki dziko żyjące.
Przez wieki nie wiedziano o międzykontynentalnej migracji ptaków. Często ich okresowe zniknięcia tłumaczono najbardziej fantastycznymi teoriami. Arystoteles uważał na przykład, że popularne latem w Grecji pleszki przemieniają się w zimujące rudziki, a kukułki w krogulce.
Pleszka Rudzik
Kiedyś wierzono też, że miejscem zimowania ptaków jest... Księżyc! Nocni obserwatorzy widzieli, bowiem sylwetki ptaków ukazujące się na tle jego tarczy.
Kukułka Krogulec
Metodę obrączkowania ptaków po raz pierwszy zastosował Hans Christian Cornelius Mortensen, duński nauczyciel biologii, który w roku 1899 założył 165 indywidualnie numerowanych obrączek zawierających adres zwrotny. Pierwszymi w ten sposób obrączkowanymi ptakami były dorosłe szpaki chwytane w budkach lęgowych. Kilka z nich zostało później ponownie stwierdzonych w innym miejscu. W krótkim czasie obrączkowanie zostało uznane za standardową metodę znakowania ptaków, powszechnie stosowaną na całym świecie. Dzięki niej możliwe stało się śledzenie losów poszczególnych osobników, a po uzyskaniu dla danego gatunku większej liczby tzw. wiadomości powrotnych, poznanie tras i terminów wędrówek, miejsc zimowania, długości życia, przywiązania do miejsc lęgowych oraz wielu innych aspektów biologii życia ptaków. Rolę koordynatorów przejęły stacje obrączkowania, które później w wielu przypadkach stały się krajowymi centralami obrączkowania ptaków. Od tego czasu udoskonalono metodę, szczególnie w zakresie oznaczania ptaków a także wymiany danych, utworzono też wiele bezpiecznych dla ptaków typów obrączek różniących się kształtem, materiałem oraz miejscem założenia. Obecnie w samej tylko Europie każdego roku znakowanych jest przeszło 3,8 miliona ptaków, o których uzyskuje się około 90 000 wiadomości powrotnych.
W styczniu 1931 roku powołał Stację Badania Wędrówek Ptaków z siedzibą w Warszawie. Była ona wówczas częścią Państwowego Muzeum Zoologicznego, a jej znakiem rozpoznawczym były obrączki z napisem ,,Polonia Varsovia". Wybuch II wojny światowej znacznie ograniczył działalność Stacji. Okupant zmienił jej nazwę początkowo na ,,Vogelberingungszentrale Warschau", później na ,,Ornithologische Station Warschau", a jednostką zarządzającą stała się Vogelwarte Rossitten. Po wojnie działalność Stacji została wznowiona. W roku 1950 Stacja zorganizowała pierwsze wyprawy obrączkarskie na tzw. ziemie odzyskane - na Mazury. W roku 1957 siedziba Stacji została przeniesiona do małej wioski rybackiej Górki Wschodnie koło Gdańska. Obecnie jest ona częścią Zakładu Ornitologii PAN. Stosowane obecnie obrączki mają napis ,,Poland Gdansk".
Pełen numer obrączki składa się z kilku liter i cyfr. Pierwsza litera oznacza typ obrączki, następna (o ile występuje) wraz z cyframi tworzy dalsza część numeru.
Obrączki mają różne rozmiary, w zależności od gabarytów i gatunku jego właściciela. Najmniejsze mają średnicę 2 mm, największe 2-6 cm i odpowiednio grubą blachę, zaś masę od poniżej 0,1 g do kilku gramów. Obrączkę przed założeniem rozchyla się, a potem zaciska na nodze ptaka. Obrączka na nodze ptaka jest zaciśnięta tak, by jej brzegi schodziły się równo, bez szczeliny i by nie straciła swojego kształtu (patrz poniższy rysunek). Do zaciskania większych obrączek bez zamka, powinny być używane odpowiednio wyprofilowane szczypce.
Plakaty z 1938 i z 2003 roku informujące o tym co zrobić po znalezieniu z taka
z obrączką.
Stosowanie dodatkowych znaczników (takich jak kolorowe obrączki i obroże szyjne) jest stosowane.
W sytuacjach takich, znacznik może być założony jedynie wraz z obrączką metalowa.
Zakład Ornitologii
ul. Nadwiślańska 108
80-680 Gdańsk 40
tel. +48 (58) 308-07-59
fax +48 (58) 308-09-82
www.stornit.gda.pl
Gdy znajdziesz ptaka z obrączką skontaktuj się z Zakładem Ornitologii (www.stornit.gda.pl) podając następujące dane:
- tekst i numer wytłoczony na obrączce,
- jeśli ptak jest martwy, dołącz obrączkę,
- datę znalezienia, schwytania lub obserwacji,
- miejsce znalezienia, schwytania lub obserwacji,
- stan ptaka w chwili znalezienia (np. zdrowy, ranny, martwy świeży, martwy w rozkładzie),
- przyczynę śmierci lub zranienia ptaka, jeśli można ją określić,
- los ptaka po schwytaniu (np. wypuszczony, przetrzymany do następnego dnia),
- gatunek ptaka, jeśli można określić.
- imię, nazwisko i adres kontaktowy znalazcy; potwierdzamy otrzymaną wiadomość powrotną i zawiadamiamy o okolicznościach zaobrączkowania stwierdzonego ptaka.
Wiadomość można przesłać wypełniając formularz lub pocztą zwykłą
Pierwsze obrączki stosowane przez
H. Chrystiana Mortensena. Fot. E. Fritze.
Przykłady obrączek stosowanych przez różne centrale obrączkowania ptaków. Fot. T. Mokwa.
Podsumowując.
Obrączki ,,ornitologiczne’’ w Polsce od 1931r
POLONIA VARSOVIA – zakładane od 1931 – 1939r.
POLAND GDANSK – od 1957r do nadal
źródła:
/www.forum.woliera.com/
/ptaki.info/
/www.ptaki-polski.pl/
Prof. dr hab. Wiktor Pawłowski
Zapraszam do części II Jubilerskie Trafienia, gdzie zamieścimy metody znakowania ptaków hodowlanych, odczytywanie zawartych informacji, które pomogą rozwikłać pochodzenie wielu, zapomnianych ,,jubilerskich’’ znalezisk.
