Nowe odkrycie Polaków na terenie łaźni rzymskiej w Novae
Przemyślany system kanałów odprowadzających wodę i pomieszczenie sauny znaleźli archeolodzy w obozie legionowym w Novae (Bułgaria) w ramach działań Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Ekspedycji Archeologicznej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Tegoroczne badania miały na celu prześledzenie i odtworzenie siatki przewodów wodociągowych i kanalizacyjnych na terenie wielkiej łaźni legionowej z II wieku n.e., którą polscy badacze szczególnie intensywnie odkrywali w ciągu ostatnich czterech lat.
"W trakcie tegorocznej kampanii znaleźliśmy kolejne odcinki kanałów odprowadzających zużytą wodę oraz inne nieczystości, zarówno z basenów łaźni jak i latryny" - relacjonuje dr Andrzej B. Biernacki, kierownik projektu.
W jednym z pomieszczeń łaźni odkryto marmurową płytkę wotywną z reliefem przedstawiającym dwóch jeźdźców na koniach. Najprawdopodobniej należy ją wiązać z popularnym wśród legionistów rzymskich, kultem Dioskurów - Kastora i Polluksa (ubóstwionymi herosami, opiekunami żołnierzy). "Jest to pierwsze znalezisko tego typu poświadczające występowanie kultu Dioskurów na terenie Novae" - podkreśla kierownik badań.
Badania potwierdziły, że Rzymianie z niezwykła starannością podchodzili do problemu wykorzystania wody do celów użytkowych. Woda sprowadzana specjalnym akweduktem do wielkiej łaźni legionowej w Novae, rozprowadzana była do poszczególnych pomieszczeń łaźni rurociągami glinianymi lub ołowianymi.
Tegoroczne wykopaliska wykazały, że po wykorzystaniu w basenach do kąpieli, brudna woda kierowana była do latryny, starannie przemyślanym systemem kanałów ściekowych, którą oczyszczała i wypłukiwała z nieczystości organicznych. W ich wnętrzu naukowcy natrafili na niezwykle bogaty zbiór kilkuset fragmentów naczyń szklanych. Wśród nich dominują butelki, niewielkie dzbanuszki, naczynia perfumeryjne, flasze i czarki służące do przechowywania olejków oraz pachnideł przeznaczonych do namaszczania ciała po odbytej w łaźniach kąpieli oraz masaży.
W dalszym etapie wodę, po jej wtórnym wykorzystaniu kierowano do centralnego ulicznego kanału ściekowego. Ten znajdował się pod kamienną nawierzchnią najbliższej ulicy. Stąd woda wraz z nieczystościami trafiała bezpośrednio na zewnątrz murów obronnych obozu i miasta do pobliskiego Dunaju.
W północnej części kompleksu łaźni archeolodzy odnaleźli nietypową, okrągłą w planie konstrukcję o średnicy ok. 2,5 m.
"Jej charakter, jak i lokalizacja w pobliżu dużego pieca - praefurnium, służącego do ogrzewania wody i powietrza, skłaniają nas do określenia jej jako sudatorium. Było to pomieszczenia służące do gorącej kąpieli, typu sucha sauna, wymuszającej silnie pocenie się człowieka wyłącznie na skutek uzyskiwanej tam temperatury" - wyjaśnia dr Biernacki.
W trakcie prac wykopaliskowych znaleziono również szereg przedmiotów codziennego użytku. Są wśród nich elementy biżuterii z brązu, nity i aplikacje. Uwagę badaczy zwróciła dobrze zachowana kościana rękojeść, prawdopodobnie łyżeczki używanej do celów kosmetycznych. Odkryto także znakomicie wykonany i zachowany marmurowy kapitel koryncki, prawdopodobnie sprowadzony z kamieniołomów i warsztatów w Prokonessos (wyspy na morzu Marmara).
Poznańscy archeolodzy badają Novae od ponad czterdziestu lat, natomiast od 2008 roku w ramach projektu naukowo-badawczego finansowanego przez MNiSW. W międzynarodowym zespole kierowanym przez dr. Andrzeja B. Biernackiego biorą udział, oprócz naukowców i studentów z UAM, architekci z Politechniki Wrocławskiej archeolodzy z Bułgarii - dr Pavlina Vladkova i dr Evgenia Genczeva z Instytutu Archeologii Bułgarskiej Akademii Nauk oraz Ukrainy - dr Elena Klenina z Narodowego Rezerwatu Chersonez Taurydzki w Sewastopolu.
W trakcie tegorocznej kampanii dołączyła do nich grupa archeologów z warszawskiej firmy ARC-PHOTO. Jej pracownicy wykonali ponad 100 zdjęć lotniczych zespołu architektonicznego wielkiej łaźni legionowej i kompleksu biskupiego w Novae przy użyciu balonu wypełnionego helem. Zdjęcia zostaną wykorzystane do końcowej analizy architektonicznej i przestrzennej wielkiej łaźni legionowej w Novae.
PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
agt/bsz
