Wyspę Jawgul w rejonie III katarakty nilowej przebadali naukowcy z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu (UAM). Obszar ten za kilka lat zostanie zalany wodami spiętrzonymi przez powstającą hydroelektrownię.

W skład zespołu badawczego, który powrócił do Polski na początku marca, wchodzili archeolodzy, arabiści oraz etnolog. Wyjazd był możliwy dzięki umowie o współpracy podpisanej w 2011 roku przez UAM z Sudańską Służbą Starożytności (NCAM).

 

"Jawgul to niewielka, sezonowa wyspą, długa na około 1,8 km i szeroką na około 350 m. W czasie naszej zimy, poziom Nilu w Sudanie jest niski i na wyspę można przejść suchą nogą. Jednak latem, kiedy przychodzi coroczny wylew zaczyna kursować niewielki prom, a Jawgul na kilka miesięcy staje się wyspą" – mówi archeolog dr Mariusz Drzewiecki, koordynator badań.

 

Rejon ten zamieszkują Nubijczycy z plemienia Mahas. To lud, który co najmniej od czasów średniowiecznych zajmuje te tereny. W lokalnej tradycji przodkowie Mahas żyli w rejonie III katarakty już w czasach egipskich faraonów – opowiadają naukowcy.

 

Dla badaczy szczególnie interesujące okazały się liczne pozostałości archeologiczne. Wykonano badania powierzchniowe na całej wyspie oraz na lewym brzegu Nilu, z którego można przejść na Jawgul. Sporządzono dokumentację fotograficzną i opisową zarejestrowanych reliktów przeszłości. Na podstawie pomiarów przy użyciu tachimetru elektronicznego wykonano plany sytuacyjno-wysokościowe obrazujące ukształtowanie terenu i rozmieszczenie obiektów archeologicznych. Wschodnią część wyspy zajmuje opuszczona, zrujnowana, średniowieczna osada. Widoczne są tam pozostałości kościoła, domów mieszkalnych oraz tzw. wież mieszkalnych, czyli piętrowych, kamienno-ceglanych budynków, zbudowanych na szczytach wyniesień.

 

W centralnej i zachodniej części wyspy położona jest współczesna wieś, która powstała pomiędzy twierdzą funkcjonującą od XVI do XIX wieku a wieżą kamienno-ceglaną.

 

"Forteca zbudowana w całości z mułu nilowego oraz kamieni zachowana jest w sposób niebywały" – nie kryje entuzjazmu dr Drzewiecki. Wyjaśnia, że najwyższa z jej wież ma obecnie 8 m wysokości.

 

Z kolei wieża na przeciwległym skraju wsi nosi ślady poważnych zniszczeń i współczesnych napraw.

 

"Według ludzi mieszkających na Jawgul, została ona zbombardowana z pokładów brytyjskich parowców, które kursowały po Nilu w czasach powstania Mahdiego. Warto dodać, że zryw ten stanowił tło powieści Henryka Sienkiewicza +W pustyni i w puszczy+"– mówi dr Drzewiecki.

 

W przeszłości wyspa uchodziła za ośrodek edukacyjny. Nadal widoczne są tam relikty trzech szkół koranicznych, w których kształciła się większość starszych mieszkańców wyspy i okolic. Wykonano pomiary tych budowli przy użyciu tachimetru elektronicznego.

 

Istotną częścią realizowanego projektu były warsztaty polskich arabistów przeprowadzone wśród dzieci lokalnej szkoły podstawowej i przedszkola. Jak wyjaśnia koordynator przedsięwzięcia, uczniowie w czasie zajęć poznawali Polskę, rysowali swoją wieś, zabytki archeologiczne widoczne w okolicy i przedstawiali swój wymarzony zawód.

 

Po zakończeniu prac terenowych archeolodzy przeprowadzili warsztaty z teorii oraz metod badań krajobrazu w archeologii dla pracowników NCAM. W trakcie zajęć Sudańczycy poznali podstawy obsługi takich urządzeń, jak GPS czy tachimetr elektroniczny. Dowiedzieli się również, jak dane z takich pomiarów wykorzystać w dalszych analizach i interpretacjach w środowisku Systemu Informacji Geograficznej (GIS).

 

Prace terenowe archeologów i etnologa są finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki (program Preludium 3), a warsztaty w NCAM przez UAM i NCAM. Natomiast inicjatywa arabistów otrzymała wsparcie pieniężne od UAM oraz sponsorów prywatnych.

 

Szczegółowe informacje o projekcie są dostępne na stronie: www.sudan.archeo.edu.pl

 

PAP - Nauka w Polsce

 

szz/ agt/

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl