Bielsko - Biała formalnie powstało 1 stycznia 1951 roku w wyniku połączenia dwóch ośrodków miejskich leżących po przeciwnych stronach rzeki Białej. Z początku ośrodki te miały odrębne historie, jednak od XIX wieku następował proces ich łączenia się, głównie w sensie gospodarczym i społecznym. Od tej pory miasta nosiły miano siostrzanych, a wiele wydarzeń historycznych miało podobny charakter.

Starszą częścią dwumiasta jest Bielsko, położone na lewym brzegu rzeki Białej. Założone przez księcia cieszyńskiego Mieszka I z rodu Piastów, swymi początkami sięga 2. połowy XIII wieku. Wtedy to nad Białą przybyła z zachodu fala osadnicza (w jej ramach byli osadnicy śląscy i grupa kolonistów niemieckich), której celem było zagospodarowanie obszarów Pogórza Śląskiego. Nowi osadnicy założyli i zamieszkali miasto Bielsko i okoliczne wsie. Dokładna data lokacji nie jest znana, pierwsze wzmianki o mieście pochodzą dopiero z 1312 roku. Bielsko powstało na wzgórzu, obok wcześniej założonej strażnicy książęcej (późniejszego zamku). Przekraczał ją tzw. "szlak solny" prowadzący z Krakowa do Cieszyna i dalej na Morawy. Z czasem Bielsko stało się ważnym punktem granicznym szlaku. Około 1315 roku na Białej ustanowiono granicę dzielnicową między księstwem oświęcimskim a cieszyńskim, co miało znaczny wpływ na rozwój średniowiecznego Bielska.

W 1327 roku miasto odpadło od Polski. Wraz z księstwem cieszyńskim, jak i całym Śląskiem znalazło się w granicach Królestwa Czeskiego. Natomiast od 1526 r. do 1918 r. należało do habsburskiej monarchii austriackiej.

Na początku miasto rozwijało się równolegle z osadą rzemieślniczą położoną kilka kilometrów na zachód (dziś Stare Bielsko). Jednak w końcu XIV wieku stało się jedynym centrum produkcyjno - handlowym pobliskich wsi. W 1424 roku przywilej księcia cieszyńskiego Bolesława przyznał miastu "prawo mili". Ponadto poszerzył znaczenie powstałych cechów rzemieślniczych i określił samorząd miejski o sporej dozie samodzielności. W 1440 roku miasto otrzymało przywilej na wolny skład soli, a kilka lat później własną parafię pod wezwaniem św. Mikołaja. W tym czasie liczyło około 400 mieszkańców, posiadało kamienne fortyfikacje i dodatkową ochronę w postaci murowanego zamku książąt cieszyńskich.

W 1489 roku mieszczanie uzyskali od księcia Kazimierza II potwierdzenie wszystkich przywilejów oraz prawo zakładania ogrodów i wznoszenia zabudowań poza murami. W 1521 roku otrzymali prawo wyrobu i sprzedaży alkoholu, które w 1566 roku zostało rozszerzone na okoliczne wsie. Przywilej ten aż do XIX wieku dostarczał miastu sporych dochodów. Do XVI wieku spore zyski czerpano z gospodarki rolnej i rybnej. W 1570 roku Bielsko było już dosyć bogate, co pozwoliło zakupić dwie wsie - Bystrą i Mikuszowice.

Połowa XVI wieku to początek okresu prosperity rzemieślników, którzy otrzymali liczne przywileje i statuty cechowe. Były to podstawy późniejszego procesu uprzemysłowienia. Szczególną sławę przyniósł miastu cech sukienników.

Nastąpił bujny rozwój Bielska. W 1572 roku rada miejska uznała trzy istniejące przedmieścia za część miasta z prawem do własnych kościołów. Ich mieszkańców zrównano w prawach w połowie XIX wieku.

W międzyczasie nastąpiły zmiany właścicieli Bielska. W 1565 roku książę cieszyński Wacław III Adam przekazał je wraz z okolicznymi wioskami swojemu synowi Fryderykowi Kazimierzowi, który wkrótce wpadł w długi. Po jego śmierci Bielsko zostało sprzedane i tym samym przestało być własnością Piastów. Jego późniejsze losy były dosyć burzliwe. Ostatnim właścicielem miasta była w latach 1752 - 1848 rodzina książąt Sułkowskich. W 1754 roku Aleksander Józef uzyskał dla państwa bielskiego tytuł księstwa.

Bielsko dotykały liczne klęski żywiołowe, ponadto narażone było na straty wojenne (np. w 1646 roku zostało obrabowane i częściowo spalone przez Szwedów). Mimo to już na przełomie XVII/XVIII stało się najsilniejszym ośrodkiem rzemieślniczym Śląska Cieszyńskiego. W 1686 roku Bielsko uzyskało przywilej na wolny skład sukna. Wkrótce sukna bielskie zyskały miano najlepszych na Śląsku i w Czechach.

Miasto awansowało do roli znaczącego w monarchii austriackiej ośrodka wytwórczo - handlowego, przechodziła przez nie jedyna droga łącząca Wiedeń z Galicją. Weszło w fazę rozkwitu gospodarczego, w 1789 roku liczyło 4200 mieszkańców.

W czasie wojen napoleońskich wyrósł w Bielsku i Białej przemysł włókienniczy, rozwinęła się produkcja fabryczna. W II połowie XIX wieku Bielsko stało się miastem przemysłowym.

Przemysł włókienniczy pociągnął za sobą rozwój przemysłu metalowego i maszynowego. Drogę na świat otworzyło bielskim wyrobom połączenie kolejowe z Wiedniem.

W epoce kapitalistycznej przemysł Bielska i Białej posiadał dosyć specyficzne cechy. Wyłącznymi jego właścicielami byli Niemcy i Żydzi. Charakterystyczna była dekoncentracja przemysłu, dominowały małe fabryki, które rozlokowały się wzdłuż rzeki Białej. Bielsko było głównie ośrodkiem bogatego mieszczaństwa i przemysłowej elity, dzielnice proletariackie nie były zbyt liczne.

Rewolucja przemysłowa doprowadziła do wzmożenia procesu urbanizacji. Zabudowa nabierała wielkomiejskiego charakteru, wzorowano się przede wszystkim na architekturze Wiednia. Powstało wiele budowli użyteczności publicznej.

Industrializacja doprowadziła do napływu ludności niemieckiej, rozpoczęła się germanizacja miasta, szerzył się nacjonalizm niemiecki skierowany przeciw Polakom. Polski ruch narodowy pojawił się dopiero na początku XX wieku.

W 1918 roku magistrat Bielska powziął decyzję połączenia się z tzw. Niemiecką Austrią. Jednak wkrótce miasto zajęły wojska polskie, władze miasta ślubowały wierność Rzeczypospolitej. Zachowana została autonomia administracyjna Bielska i prawa ludności niemieckiej. Nastąpiło otwarcie rynku polskiego i kolejny rozkwit miasta. Rozpoczął się okres polonizacji Bielska. W 1919 roku powstała pierwsza szkoła polska, wkrótce pojawiły się następne. W 1929 miasto doczekało się zmiany nazwy ulic na polskie.

Okres międzywojenny to dla miasta czas żywego ruchu robotniczego i silnej walki strajkowej. W większości wypadków strajki kończyły się sukcesem robotników.

We wrześniu 1939 roku Bielsko nie było bronione. Miesiąc później zostało wcielone do III Rzeszy, połączono go z Białą. Rozpoczęły się prześladowania i eksterminacja, połączone z germanizacją. Chciano zlikwidować tu wszelkie przejawy polskości. Podczas całego okresu okupacji istniała w Bielsku działalność konspiracyjna.

W 1945 roku oddziały armii radzieckiej wyzwoliły miasto, które z działań wojennych wyszło z nieznacznymi stratami w zabudowie. Dlatego wkrótce mogło włączyć się w odbudowę kraju.

Wkrótce rozpoczął się proces scalania bielsko - bialskich fabryk w duże zakłady przemysłowe. Ludność niemiecka została wysiedlona do Niemiec. W Bielsku zamieszkali miejscowi Polacy, a także warszawiacy i repatrianci z kresów wschodnich, co doprowadziło do powstania nowej społeczności miasta.

Biała, położona na prawym brzegu rzeki Białej, jest młodszą częścią dwumiasta. Powstała około połowy XVI wieku jako przysiółek tkaczy, na miejscu pierwotnie zwanym Na Kamieńcu. Przysiółek szybko przekształcił się w osadę tkaczy, których domy powstały wzdłuż drogi z Lipnika do Bielska.

W 1613 roku Biała została wydzielona jako samodzielna gmina z własnym samorządem, cały czas jednak podlegała podstaroście lipnickiemu. W połowie XVII wieku liczyła około 150 mieszkańców, dzięki czemu przerosła sąsiadujący Lipnik.

1723 roku król August II Mocny przyznał Białej prawa miejskie, i tym samym powstało nowe miasto królewskie. W XVIII wieku osią urbanistyczną miasta stała się droga zwana Krakowską i dwa leżące przy niej rynki. Większość mieszkańców stanowili wówczas protestanci, którzy w 1730 i 1757 roku otrzymali przywileje wolności religijnej. W tym czasie bielscy rzemieślnicy otrzymali statuty cechowe. Miasto stało się silnym ośrodkiem sukienniczym, słynęło także z handlu.

W wyniku I rozbioru Polski miasto znalazło się w granicach Austrii. W 1786 roku Biała uzyskała własną parafię, a w 1789 roku została wolnym miastem cesarskim, co uzależniło ją od dominium lipnickiego.

W 1855 Biała stała się siedzibą powiatu, przez co wzrosło jej znaczenie. Miasto bogaciło się, mimo to ciągle pozostawało w cieniu Bielska.

Przybycie przedsiębiorców niemieckich rozpoczęło germanizację miasta. Wkrótce niemiecka rada miejska wprowadziła wiele zmian (zniemczenie nazw ulic, wprowadzenie niemieckiego języka urzędowego, rozbudowanie niemieckiego szkolnictwa), przez co Biała stała się najbardziej zniemczonym miastem Galicji. W obronie polskości miasta stanął polski ruch narodowy. Zaczęły powstawać polskie placówki oświatowe i ośrodki życia społecznego. 1 listopada 1918 roku polska siła zbrojna opanowała miasto, w wyniku czego bialski magistrat był zmuszony podporządkować się władzy polskiej.

W dwudziestoleciu międzywojennym miasto nosiło nazwę Biała Krakowska, wchodząc w skład województwa krakowskiego. Kilkakrotnie podejmowano próby połączenia jej z Bielskiem i województwem śląskim. Jednak cały czas Biała nie dorównywała Bielsku nowoczesnością i poziomem stopy życiowej. Duże postępy poczynił natomiast proces polonizacji miasta, w 1939 roku Biała nosiła już wyraźnie polskie oblicze.

W okresie okupacji Biała wchodziła w skład Bielska. W 1945 roku została wyzwolona przez wojska radzieckie.

.