Do XV wieku tereny obecnej gminy Borne Sulinowo zamieszkane były przez Pomorzan. W XVI wieku rozpoczyna się osadnictwo niemieckie. Przybyli osadnicy z Dolnej Saksonii i Westfalii. Prawdopodobnie ziemie te należały do możnego rodu pomorskiego Kleszczy, zniemczonego i znanego jako von Kleist (do dzisiaj w miejscowości Juchowo znajduje się zabytkowy pałac należący do tego rodu, którego najstarsze ze skrzydeł pochodzi z XVII wieku).

Anonimowy kronikarz niemiecki, robiący spis miejscowości Pomorza, z krótkim ich opisem, zanotował: Großborn . Wieś nazywała się początkowo "Stracony Zdrój" (źródło) ponieważ mieściła się w Heide (puszcza, pustkowie, bór, wrzosowisko), która nosiła to określenie, w niej wytrysnęło źródło, które dwa razy zaginęło w ziemi i ponownie dwa razy wyszło na światło dzienne.

W 1587 roku sołtysem był Andreas Wegener. 1590 wieś liczyła 14 chłopów na 2 włókach i 5 po 1 włóce. Po utworzeniu następnej miejscowości nazwano ją Stare Źródło, bądź Duże Źródło.

Linde (Lipa). Wieś leżała początkowo 400 kroków w stosunku do obecnego położenia. Składała się z chłopów małorolnych, w 1590 roku z 12. Każdemu przydzielono 12 mórg roli. W 1590 rodzina Zastrow z Bilow zleciła Joachimowi Kroger powyżej miejscowości Morgrafenfort usytuować młyn wodny zwany "Lindische Muhle" (Lipowy Młyn), potocznie "Młyn Bilowski". Dla Polaków młyn był nieustannym skandalem, tak że ciągle go napadali i plądrowali. W 1579 całkowicie zniszczyli, a powtarzało się to do 1629 jeszcze 3 razy. Oprócz tych miejscowości do 1577 w północnej części Bideburger Heide powstały jeszcze: Eichenberger, Demmin, Sanort, Sulenburg, Doderlage.

Po kilku wiekach nowo powstające miasto od pierwszej z tych miejscowości "zapożyczyło" tereny, a od drugiej nazwę. Wieś Linde (Lipa) leżała dokładnie tam, gdzie dzisiaj znajduje się ulica Lipowa. Nie przypadkowo też, we współczesnym herbie miasta znajduje się kształt lipy.

Wieś Gross Born, od której wziął nazwę cały garnizon, znajdowała się kilka kilometrów na płd. wschód od miejscowości Linde, w centralnym punkcie poligonu. Obecnie trudno znaleźć ślady jej istnienia. Znajduje się tam leśny parking i tylko leżące miejscami cegły i pojedyncze, zdziczałe drzewa owocowe świadczą o tym, że kiedyś tętniło tu życie.

zdjęcie z serwisu BorneSulinowo.pl

Jednym z najważniejszych momentów w dziejach Bornego Sulinowa jest decyzja rządu III Rzeszy o utworzeniu na tych obszarach wielkiego poligonu wojskowego. W latach 1933 - 1939 zbudowano w okolicach wsi Linde bazę wojskową. W związku z tym rząd III Rzeszy wykupił tereny oraz wysiedlił część ludności. W 1936 roku zakończona została budowa miasteczka militarnego z przeznaczeniem dla szkoły Artylerii Wehrmachtu. Borne Sulinowo nie posiadało wówczas statutu i funkcji miasta. Garnizon Gross Born (Borne Sulinowo) miał bardzo duże znaczenie w strukturze wojskowej III Rzeszy. Tutaj koncentrowały się jednostki dywizji pancernej Guderiana przed wrześniowym atakiem na Polskę. Na sztucznie zrobionej pustyni, na terenie poligonu ćwiczyły oddziały Afrikakorps pod dowództwem generała Rommla przed batalią afrykańską.

Od września 1939 roku istniał tu także obóz jeniecki. Na początku był to obóz przejściowy (Dulag). 9 listopada 1939 roku przekształcono go w obóz dla jeńców szeregowych (Stalag), który istniał do 1 czerwca 1940 roku. Jego miejsce zajął Oflag II D Gross Born, obóz dla oficerów. Znajdował się on na wschodniej części wzgórza zwanego Psią Górką w pobliżu miejscowości Westwalenhof (dzisiejsze Kłomino ) na południowym krańcu poligonu. W obozie przebywali jeńcy francuscy (do połowy 1942 roku) i polscy. Przetrzymywany był tu m. in. autor Pierwszego dnia wolności pisarz i dramaturg Leon Kruczkowski. tutaj trafiła duża część żołnierzy Powstania Warszawskiego po podpisaniu aktu kapitulacji w dniu 2 października 1944 roku. Stan liczebny jeńców ulegał ciągłym zmianom, lecz o wielkości obozu niech świadczy choćby fakt, iż w lutym 1941 roku w obozie przebywało 3.731 Francuzów (3.166 oficerów, 565 ordynansów), a 1 stycznia 1945 roku 5.391 jeńców polskich (5014 oficerów, 377 ordynansów). W styczniu 1945 roku hitlerowcy ewakuowali jeńców na zachód do Sandbostel . Trasa przemarszu wynosiła ponad 700 km.

W latach 1934 - 1937 zbudowano przebiegający także w rejonie Bornego Sulinowa pas fortyfikacji - Wał Pomorski. Składał się on z różnego rodzaju bunkrów żelbetonowych, zabezpieczonych dodatkowo kilkoma liniami transzei, zasieków, rowami przeciwczołgowymi oraz polami minowymi. Wydawałoby się, że Borne Sulinowo leżące na rubieżach tak potężnej fortyfikacji obronnej jest potęgą nie do zdobycia. Stało się jednak inaczej. Ciekawostką jest to, iż podczas działań wojennych w 1945 roku żołnierze niemieccy po prostu zniknęli. Prawdopodobnie celowo opuścili miasto, aby nie zostało zniszczone i w późniejszym okresie mogliby wykorzystać ponownie cały militarny kompleks. Armia Czerwona szybko doceniła ten prezent i wkrótce przejęła cały obszar na prawie 50 lat.

Utrzymano jego militarny charakter, tworząc najlepiej strzeżoną bazę Północnej Grupy Wojsk. Dlatego też, od zakończenia wojny Borne Sulinowo teoretycznie nie istniało.

Funkcjonuje teoria mówiąca, iż armia wyzwoleńcza tym się różni od okupacyjnej, że ta pierwsza wraca do siebie, a druga pozostaje w wyzwolonym kraju. W tym akurat przypadku, Armia Czerwona postanowiła zostać.

W ewidencji gruntów gminy Silnowo obszar ten figurował jako tereny leśne i był w rzeczywistości wyjęty z pod polskiej jurysdykcji, wycięty ze struktury terytorialnej kraju. W dniu 12 października 1992 roku wyjechał ze stacji kolejowej Borne Sulinowo ostatni wagon z żołnierzami około 15-to tysięcznego kontyngentu 6 Nowogrodzko-Witebskiej Gwardyjskiej Dywizji Armii Rosyjskiej.

Miasto przejęła trzecia z kolei armia. Tym razem 400-u żołnierzy 41 Pułku Zmechanizowanego Wojska Polskiego. W odróżnieniu od poprzednich, nie po to aby się szkolić, lecz aby zabezpieczyć miasto do czasu przekazania go władzom cywilnym. Nastąpiło to w kwietniu następnego roku.

5 czerwca 1993 roku, sobota w samo południe - uroczyste, oficjalne otwarcie miasta. Rozpoczął się nowy, po raz pierwszy cywilny etap w historii Bornego Sulinowa. 15 września 1993 roku Rada Ministrów RP nadaje miejscowości Borne Sulinowo status miasta. Zaczął się unikatowy w skali europejskiej proces zasiedlania i zagospodarowania objawionego nagle. pustego, 330 hektarowego miasta, 18-u tys. hektarów przyległego poligonu i leżącej na jego południowym skraju miejscowości Kłomino (noszącego poprzednio nazwy Westfalenhof , Gródek ). Proces ten trwa do dziś. Z jakimi efektami - najlepiej przyjechać i zobaczyć na własne oczy.

zdjęcie z serwisu BorneSulinowo.pl

Na podstawie serwisu - BorneSulinowo.pl - odwiedź koniecznie aby przeczytać o innych atrakcjach. POLECAM !!