W 1343 roku Kopaniec oficjalnie pojawia się na kartach historii. Jak podaje "Słownik geografii turystycznej" (Słownik geografii turystycznej,Góry Izerskie, W-wa 1989) i źródła niemieckie, w roku tym Kopaniec zostaje wymieniony w dokumencie dotyczącym sprzedaży lasów, a sygnowanym przez ks. Henryka Jaworskiego. W tym czasie zostaje wybudowany kościół, co świadczy o trwałości osadnictwa na tym terenie. Należy przypuszczać, że była to już w tym okresie znaczna wieś.

Osadnictwo w tym regionie miało miejsce wiele lat przed wyżej wymienioną datą, a okolice penetrowano wiele stuleci wcześniej. Dowodzą tego położone w pobliżu Kopańca miejsca przedchrześcijańskiego kultu, jak Babia Przełęcz z Placem Czarownic czy Wolframowe Źródło przemienione w czasach późniejszych na Źródło św. Wolfganga, wraz z znajdującą się nieopodal Pogańską Kaplicą. Najstarsze osady na obszarze Sudetów istniały już 5 tys. lat temu. Kopaniec powstał w związku z przeprowadzanymi w pobliżu poszukiwaniami złota i drogich kamieni, których wydobycie trwało z mniejszym lub większym natężeniem do końca XVIII wieku. Pozostałości po tej działalności można jeszcze dzisiaj zobaczyć w okolicznych lasach. Również stare mapy dają świadectwo pracom poszukiwawczym i wydobywczym, jakby chociaż mapa z 1815 roku, na której zaznaczono Wilcze Płóczki, oddalone o 1 km od górnego Kopańca. W miarę upływu stuleci Kopaniec przekształcał się w wieś rolniczą, póżniej turystyczną. Przez wieleset lat wieś ta należała do jednego z odgałęzień rodziny Schaffgotsch, wywodzącej się ze Starej Kamienicy, a rezydującej na zamku Chojnik. Liczba mieszkańców Kopańca szybko rosła. Wzrost ten wiązał się przybywaniem uchodźców, którzy w Kopańcu szukali schronienia przed działaniami wojennymi. Ze względu na oddalenie od głównych szlaków komunikacyjnych, ówczesną dzikość terenu, oraz gęste lasy rosnące w pobliżu, takie schronienie zapewniał. Pierwsza fala uciekinierów dotarła tutaj w czasie wojen husyckich w latach 1419-1436, druga w okresie wojny trzydziestoletniej w latach 1618-1648. Wtedy właśnie zorganizowano straż wiejską, która czuwała na górze Popiel wypatrując nieprzyjaciela. Okazało się to niepotrzebne, gdyż w trakcie tej długiej wojny nie pojawił się w Kopańcu ani jeden żołnierz, potwierdzając ustronne położenie tej miejscowości. Nie zanotowano również przypadków zarazy, która dziesiątkowała wówczas okoliczne miejscowości. Mieszkańcy tłumaczyli to zdrowym klimatem i doskonałej jakości wodą.

Rodzina Schaffgotsch była protestancka i dawała schronienie współwyznawcom uciekającym z różnych krajów w czasach kontrreformacji. W Kopańcu już od 1520 roku powstała gmina ewangelicka, która wybudowała własny drewniany zbór. Po przejęciu Śląska przez katolickich Habsburgów masowo konfiskowano mienie protestanckie. W dokumencie likwidacyjnym z 1654 roku, dotyczącym Kopanieckiego kościoła ewangelickiego, odnotowano, że wieś jest "[...] niesamowicie zaludnioną, bogatą, pełną ludzi". Stanowiła ona kontrast z wyniszczonymi wojną innymi miejscowościami. Z powodu dużej liczby mieszkańców w 1649 roku poszerzono kościół, a 1667 dobudowano dzwonnicę. W wieku XVIII Kopaniec przeżywa okres swojej świetności. Były tu dwa kościoły, katolicki i ewangelicki, dwie szkoły, dwa młyny i folwark. Działały domy handlowe Wenzela, Hartmana, Frommholda, Gebaura i Heina. Około 1730 roku postawiono pałacyk z całym zespołem parkowym. Zaczęło rozwijać się tkactwo, związane z uprawą lnu. Zbudowano wtedy wiele stojących do dziś domów o charakterystycznej konstrukcji przysłupowej, typowej dla warsztatów tkackich. W 1782 roku Kopaniec liczył 1023 mieszkańców i była to największa liczba mieszkańców w jego historii, która w później systematycznie spadała. O zamożności ludności świadczą barokowe epitafia nagrobne wmurowane w mury kościoła. Powstała kolonia Kopańca, nazwana Rambergiem. W 1825 roku było już 206 domów, działał folusz, dziesięć krosien tkackich. Wykonywano w Kopańcu zegary słoneczne na wieże kościelne. W 1857 roku powstaje szkoła haftu i koronczarstwa wytwarzająca między-innymi artystyczne koronki brukselskie i brabanckie. Pod koniec XIX wieku wieś zmienia swój charakter na wieś letniskową czy nawet uzdrowiskową, wykorzystującą swe radoczynne źródła. Pierwsi wczasowicze zawitali do Kopańca w 1890 roku. Od 1907 roku funkcjonuje tzw. "związek komunikacyjny" nastawiony na cele turystyczne i wypoczynkowe. W 1908 zaświeciła się pierwsza żarówka elektryczna, a w trzy lata póżniej rozpoczęto prace nad przygotowaniem sieci wodociągowej. W I wojnie światowej zginęło 23 mężczyzn zameldowanych w Kopańcu, którym w 1922 roku wystawiono pomnik usytuowany przed kościołem. W latach międzywojennych silnie rozwija się ruch turystyczny. W 1926 wypoczywało tutaj 713 gości, a w 1928, tylko w okresie letnim, 1506. Rok 1927 był dla Kopańca szczególnie zły, 8 czerwca tego roku przeszedł nad miejscowością żywioł, burza z wyładowaniami atmosferycznymi i oberwaniem chmury. Spłonął jeden dom w wyniku uderzenia pioruna, a wiele budynków mieszkalnych i gospodarczych zostało zmytych z powierzchni ziemi przez potoki wody, która w niektórych miejscach sięgała do wysokości 0,5 m. Były domy, w których woda sięgała poziomu 1,5 m. Żywioł zniszczył mostki, drogi, linie telefoniczne oraz słupy oświetleniowe. Następnego dnia przybyło do Kopańca około 15 tys. ludzi, chcących zobaczyć ogrom zniszczeń i wesprzeć mieszkańców w odbudowie wsi. 17 lipca żywioł powrócił, dopełniając dzieła zniszczenia. Straty oszacowano na 0,5 mln. marek.

W czasie II wojny światowej Kopaniec był dobrze rozwiniętą wsią letniskowo-rolniczą z bardzo dobrym zapleczem gastronomicznym i noclegowym. Po zakończeniu wojny napłynęła do Kopańca ludność polska, pochodząca przede wszystkim z terenów wschodnich II Rzeczypospolitej. Częstym przypadkiem było, że Polacy i Niemcy mieszkali razem pod jednym dachem przez wiele miesięcy, do czasu przesiedlenia Niemców. Te dramatyczne wydarzenia spowodowały, że miejscowość straciła swój letniskowy charakter, przekształcając się w wieś typową rolniczą. Nastąpiła również zmiana nazwy z niemieckiej "Seifershau" na "Zalesie" i w 1946 na "Kopaniec". W latach 50. próbowano na terenie wsi eksploatować znajdujące się tutaj rudy uranu, lecz dosyć szybko próby te zarzucono. Kolejne lata przynoszą zniszczenia w infrastrukturze wsi. Znika bezpowrotnie wiele zabytkowych obiektów architektonicznych, między innymi w latach 70., pałacyk z parkiem, kościół ewangelicki i zabytkowa plebania. Zostają zdewastowane lub zmieniają swój charakter obiekty o przeznaczeniu turystycznym, popadają w zapomnienie znajdujące się w okolicy wcześniej licznie odwiedzane miejsca o dużych walorach krajoznawczych. W dalszym ciągu spada liczba mieszkańców. Należy mieć nadzieję, że po latach stagnacji i uśpienia Kopaniec odzyska swoje dawne oblicze, ma przecież ku temu wszelkie warunki...

Na podstawie: Kopaniec.pl - autor: Leszek Różański