Większość osad na terenie ziemi oleckiej powstała w XVI wieku, w czasach księcia Albrechta Hohenzollerna, który w roku 1560 założył pierwsze miasto w tej części Prus Książęcych. Akt lokacyjny dla miasta został wydany z datą 1 stycznia 1560 roku. Niektórzy historycy niemieccy łączą założenie Olecka ze spotkaniem w zamku myśliwskim księcia Albrechta w 1560 roku z królem polskim, Zygmuntem Augustem. Okazją do spotkania miało być wspólne polowanie w puszczy.

Otrzymało ono nazwę Margrabowa (od tytułu Albrechta - margrabiego brandenburskiego) i, jako ważny ośrodek wymiany handlowej na pograniczu polsko-litewsko- pruskim, największy spośród wszystkich rynek (ponad 5,5 ha).
R ozwój miasta hamowały klęski żywiołowe, takie jak pożary, epidemie i zniszczenia wojenne. Powodowały one straty materialne, znaczne ubytki ludności polskiego pochodzenia oraz niemal całkowite zniszczenie zabytków architektury - świadectw dawnych czasów.

Jako powiat przygraniczny, Olecko i najbliższe okolice miasta były widownią krwawych walk w latach 1914-1915, śladami tamtych wydarzeń są pozostałe na tej ziemi pomniki poległych i liczne cmentarze wojskowe.
Bezpośrednie sąsiedztwo ziem rdzennie polskich sprawiło, że powiat olecki przez długie lata miał charakter polski. Z Oleckiem związani byli ludzie protestujący przeciwko akcji germanizacyjnej na Mazurach. W roku 1659 urodził się tu Jan Moneta-lektor języka polskiego w gimnazjum akademickim w Gdańsku. W Wojnasach koło Olecka przyszedł na świat w 1790 roku Krystyn Lach Szyrma - pisarz i uczony, profesor filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W Olecku żył i pracował w latach 1820-1837 pastor A. F. Czygan- założyciel i redaktor pisma "Nowiny o Rozszerzeniu Wiary Chrześcijańskiej". Przewodniczył on w 1836 roku synodowi pastorów mazurskich w Olecku, na którym to podjęto uchwałę przeciwko usuwaniu języka polskiego ze szkół na Mazurach. Tu wreszcie w 1856 roku urodził się Karol Sembrzycki - redaktor pism dla ludności polskiej: "Mazur Wschodnio-Pruski", wydawca kalendarzy i czynny działacz oświatowy.

Przez kilka stuleci powiat olecki miał zdecydowaną przewagę ludności polskiej wyznania ewangelickiego. Jeszcze w przededniu I wojny światowej językiem ojczystym połowy mieszkańców była mowa polska. Przywiązaniu do własnej mowy i rodzinnej wojskości nie towarzyszyło jednak poczucie świadomości narodowej. Plebiscyt w Olecku w 1920 roku zakończył się katastrofalną klęską. Zaledwie dwa głosy padły za Polską!
Dla upamiętnienia zwycięstwa odniesionego w plebiscycie Niemcy nadali miastu nową nazwę -Treuburg, którą w 1933 roku rozciągnęli na cały powiat nazywany dotąd Olecko (Kreis Oletzko).

Począwszy od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku Olecko zaczęło odczuwać pozytywnie przeobrażenia związane z konsekwencjami awansu cywilizacyjnego. Uzyskało ono połączenia kolejowe ze światem, otrzymało nowe urządzenia komunalne i usługowe: gazownię, elektrownię, wodociągi i kanalizację, rzeźnię i chłodnię. Rozwinęło się tu budownictwo mieszkaniowe, powstały nowe szkoły i obiekty użyteczności publicznej.
W szczególności jednak, wiele zrobiono dla podniesienia uroku naturalnego położenia miasta w malowniczym terenie wśród jezior i lasów pagórkowatej części Mazur.

Dziś Olecko liczy prawie 17 tysięcy mieszkańców. Dawna granica państwowa, biegnąca kilkanaście kilometrów na wschód od miasta nie odgradza już ziemi oleckiej od stanowiącego jej naturalne przedłużenie Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego.

Spis historycznych nazw miejscowości powiatu

Na podstawie serwisu - Olecko.pl