Aleksander Sulkiewicz (właściwie Iskander Mirza Duzman Beg Sulkiewicz) przyszedł na świat 8 grudnia 1867 r. w Skirsobolu na Suwalszczyźnie w tatarskiej muzułmańskiej rodzinie szlacheckiej. Część dzieciństwa spędził w Konstantynopolu, ale po śmierci ojca w 1880 r. cała rodzina powróciła do Polski, gdzie Aleksander kontynuował naukę w szkołach suwalskich i sejneńskich.

W czasie studiów na uniwersytecie wileńskim zetknął się z działalnością socjalistów, stając się następnie członkiem II Proletariatu. W 1892 r. był jednym z uczestników tzw. Zjazdu Paryskiego, na którym utworzono Polską Partię Socjalistyczną. Sulkiewicz zaangażował się w jej tworzenie na terenie Wilna. Podjął wówczas współpracę m.in. ze Stanisławem Wojciechowskim, Józefem Piłsudskim i Stefanem Bielakiem (jego kuzynem, również Tatarem). Razem z nimi współuczestniczył w spotkaniu w podwileńskim lesie na przełomie czerwca i lipca 1893, które przeszło do historii jako I Zjazd PPS. Wykorzystując swoją posadę w izbie skarbowej, organizował przerzuty druków partyjnych z Genewy i Londynu do Królestwa Polskiego. W 1895 r. został członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS (do 1897, a następnie w latach 1900-1905).

W 1900 zajął się z polecenia partii tworzeniem drukarni "Robotnika" - głównego organu prasowego partii. 14 maja 1900 współorganizował ucieczkę Piłsudskiego z petersburskiego szpitala psychiatrycznego Mikołaja Cudotwórcy. W 1903 został aresztowany, ale po krótkim czasie uwolniono go za kaucją. Trzy lata później przystąpił do PPS Frakcji Rewolucyjnej, utworzonej przez Piłsudskiego po rozłamie w partii. W czasie I wojny światowej nadal pozostawał bardzo czynny. Wstąpił do Legionów Polskich, był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, działał na rzecz partii w trakcie licznych wyjazdów zagranicznych. W 1915 r. został aresztowany przez Niemców, a po zwolnieniu wyjechał do Galicji i, mimo niemłodego już wieku, podjął czynną służbę wojskową.

Poległ w 1916 r. jako sierżant 4 kompanii I batalionu 5 pułku piechoty Legionów w bitwie pod Sitowiczami nad Stochodem. Pochowano go w Piasecznie. Dopiero w 1935 r., z inicjatywy Komitetu Propagandy Czynu Polskiego w Warszawie, zdecydowano się na ekshumację i przewiezienie szczątków na cmentarzu wojskowy na Powązkach, gdzie też 8 listopada 1935 odbył się uroczysty pogrzeb z udziałem rządu i marszałków Sejmu i Senatu. Marszałek Rydz-Śmigły udekorował jego trumnę orderem Virtuti Militari. Nad grobem wzniesiono mauzoleum w kształcie mihrabu z jasnego piaskowca, zachowane po dzień dzisiejszy.

M. G.-K.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: