Marzec 1945 roku. Trwa tzw. operacja pomorska Armii Czerwonej, której celem jest zabezpieczenie prawego skrzydła głównych sił sowieckich, stojących już nad Odrą i przygotowujących się do ofensywy w kierunku Berlina. Po zdobyciu miasta i portu w Kołobrzegu potężne siły 2. Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka Konstantina Rokossowskiego wraz z polską 1. Brygadą Pancerną LWP (dowodzoną wówczas przez sowieckiego podpułkownika Aleksandra Malutina) kierują się na wschód i północ, by zlikwidować gigantyczny „kocioł” wojsk hitlerowskich na Pomorzu i w Prusach Wschodnich. Zdobycie Gdańska – będącego obok Królewca głównym miejscem przerzutowym i ewakuacyjnym wojsk oraz ludności niemieckiej na zachód, a także miejscem produkcji U-bootów – jest kluczowym celem w tej operacji.

Sądne dni dla miasta nastają od 19 marca, kiedy to rozpoczynają się regularne naloty i ostrzał artyleryjski, obracające w ruinę większą część historycznego centrum oraz masakrujące ludność cywilną, usiłującą wydostać się z oblężonej twierdzy na Żuławy. Właściwy szturm, rozpoczęty 27 marca , doprowadza następnego dnia do zajęcia centrum miasta i portu. W tym też dniu polscy żołnierze, którym ze względów propagandowych pozwolono na wzięcie udziału w szturmie, zawieszają polską flagę na Dworze Artusa. Nie oznacza to jednak końca walk, gdyż likwidacja poszczególnych ognisk oporu Niemców trwa w samym mieście jeszcze do 30 marca, a załoga Westerplatte kapituluje dopiero 7 kwietnia. Jest w tym coś symbolicznego…

Czy zajęcie Gdańska przez Armię Czerwoną było faktycznie „wyzwoleniem” i „powrotem do Macierzy”, jak usiłowała to przedstawiać późniejsza komunistyczna propaganda? Formalnie zostało to potwierdzone utworzeniem województwa gdańskiego decyzją ówczesnego prezydenta Krajowej Rady Narodowej, Bolesława Bieruta, z 30 marca 1945 roku. Jeszcze jednak przez wiele miesięcy w Gdańsku faktycznie „gospodarzyły” w najlepsze wojska sowieckie, wywożące urządzenia portowe i prawie wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość, w głąb ZSRR. Minie jeszcze wiele miesięcy, zanim polska władza „ludowa” przejmie faktyczną kontrolę nad miastem, lub raczej nad tym, co z niego zostało.

A.F.

Zdjęcie: Marzec 1945 - lekki krążownik "Leipzig" ostrzeliwuje wojska sowieckie nacierające na Gdynię (Gotenhafen), fotograf: Steinmetz, Bundesarchiv, Wikipedia, CC BY-SA.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: