Starcie pod Iłżą było tylko jedynym z wielu, jakie miały miejsce między Kielcami a Radomiem zimą 1864 roku, kiedy – dzięki działalności organizacyjnej Romualda Traugutta – udało się wznowić walki powstańcze. Dowodził w nim sześcioma kompaniami piechoty bardzo zdolny mjr Karol Kalita de Brenzenheim, ps. Rębajło. Jego oddział stanowił część II Korpusu gen. Józefa Hauke-Bosaka, mianowanego przez dyktatora powstania styczniowego, gen. Traugutta, naczelnikiem wojskowym województw krakowskiego i sandomierskiego. Bosak był sprawnym organizatorem i energicznie realizował wytyczne Traugutta, próbującego przekształcić wojska powstańcze w armię podzieloną na korpusy, dywizje, pułki, bataliony, kompanie i szwadrony. Łącznie jego siły wynosiły w styczniu 1864 roku około 3–4 tysięcy ludzi.

Oddział Rębajły zatrzymał kolumnę płk. Suchonina, dysponującego dwiema rotami piechoty i oddziałem kozaków. Bitwę rozpoczęli Rosjanie, atakując od skrzydła trzy polskie kompanie, którym z pomocą pospieszyły dwie kolejne; piąta wyszła na tyły Rosjan. Kiedy do bitwy miała wkroczyć ostatnia, szósta kompania, zamykając odwrót na Iłżę, Suchonin postanowił wycofać się do miasta, by stamtąd, pod osłoną zabudowań, dalej się bronić. O zmierzchu Kalita wycofał swój oddział, odchodząc ze zdobyczą 2 500 rubli i 100 karabinów i przy stratach pięciu zabitych i kilkunastu rannych (straty rosyjskie były dużo większe).

Warto więcej uwagi poświęcić samemu Kalicie, urodzonemu w 1830 roku w Galicji, doświadczonemu bojownikowi o wolność narodów. Jego kariera wojskowa zaczęła się po przymusowym wcieleniu do armii austriackiej, z której uwolnił się w czasie Wiosny Ludów, przechodząc na stronę walczących o wolność Węgrów. Pierwsze doświadczenie bojowe zdobył właśnie wtedy. W powstaniu styczniowym dowodził Pułkiem Stopnickim w składzie Dywizji Sandomierskiej w Korpusie gen. Hauke-Bosaka. Jego oddział nigdy nie został rozbity. Do zwycięstw Rębajły zalicza się bitwy pod Mierzwiłem, Lubienią i Iłżą. Ze względu na zły stan zdrowia Kalita wycofał się następnie do Turcji; po pewnym czasie powrócił do Galicji. Swoich ostatnich dni dożył we Lwowie – zmarł w 1920 roku i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Co ciekawe, zachowały się po nim aż dwie szable, jedna w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego – z klingą ozdobioną złotym wizerunkiem Tadeusza Kościuszki i napisami: W twoją dzielną, bitną dłoń, wdzięczni bracia dają broń. Bij jak dotąd mężnie wroga, za Ojczyznę w imię Boga oraz Dzielnemu Rębajle życzliwi rodacy 1864, natomiast druga w Muzeum Narodowym w Krakowie z napisem W Imię Boga Dobądź Szabli / A Moskali Wezmą Diabli / Od Przyjaciół Rembajle 1864.


ŁD

Fotografia: Pułkownik Karol Kalita de Brenzenheim, ps. Rębajło. Źródło: Wikipedia, domena publiczna.

O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: