Stoczona w dniu 23 lutego 1863 r. bitwa pod Małogoszczą należy do jednej z najważniejszych bitew powstania styczniowego. W miejscowości tej połączyły się partie Antoniego Jeziorańskiego i Mariana Langiewicza, który objął dowództwo nad całością sił – łącznie 2600 powstańców. Langiewicz posiadał doświadczenie wojskowe nabyte we Włoszech, wyróżniał się także śmiałością w działaniu. Dzięki temu, mimo tygodniowego śledzenia jego oddziału przez Rosjan, nie udało się go otoczyć przed połączeniem z partią Jeziorańskiego. Siły rosyjskie, które ostatecznie osaczyły powstańców liczyły 2000 żołnierzy i cztery działa, podzielone na trzy pododdziały dowodzone przez mjr. Gołubowa, płk. Czengierego i ppłk. Dobrowolskiego. Ostatni z nich był Polakiem, absolwentem Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu, w 1857 r. należał do kółka założonego przez Zygmunta Sierakowskiego; postać ta stała się pierwowzorem brutalnego rotmistrza Dobrowolskiego z filmu Juliusza Machulskiego Szwadron.

Bitwa trwała pięć godzin, rosyjscy dowódcy atakowali jeden po drugim, nie koordynując swoich działań, co pozwoliło Langiewiczowi odeprzeć wszystkie ataki. Ostatecznie wyprowadził on poprzez nieszczelny pierścień okrążenia dwa tysiące powstańców, utraciwszy jedynie tabor. Za powstańcami wyruszył pościg, który próbował po raz kolejny nieskutecznie ich osaczyć, tym razem w okolicach Pieskowej Skały. Ostatecznie Rosjanie z obawy przed zbytnim osłabieniem pozostawionych garnizonów zawrócili. Partia Langiewicza stanęła w Goszczy, przy granicy z Galicją, gdzie mogła odpocząć, przekazać wiadomości o swoich sukcesach i otrzymać posiłki z sąsiedniego zaboru. Obie strony poniosły w tej bitwie ciężkie straty, obie również ogłosiły swoje zwycięstwo. Rosjanie po raz kolejny podali, iż oddział Langiewicza został doszczętnie rozbity, natomiast Langiewicz przekazał do prasy galicyjskiej i tajnych tytułów wychodzących w Warszawie, że odniósł kolejne zwycięstwo nad nieprzyjacielem.

Wyczyny Langiewicza podnosiły Polaków na duchu i sprawiły, że zainteresowało się nim stronnictwo „białych”. W Goszczy otrzymał on formalnie od Komitetu Centralnego Narodowego awans na generała, a 11 marca został ogłoszony dyktatorem powstania. Funkcję tę pełnił jedynie przez tydzień, gdyż w wyniku bitwy pod Grochowiskami, jednej z największych i najkrwawszych bitew powstania styczniowego, dyktator podzielił swój oddział i skierował się w stronę Galicji, gdzie 19 marca, koło Opatowa został aresztowany przez Austriaków.
Z bitwą pod Małogoszczą związane jest powstanie Marszu Langiewicza. Bitwa ta szybko doczekała się różnych przedstawień, na przykład w formie kart pocztowych, kilka rysunków poświęcił jej również Artur Grottger, który przedstawił m.in. Śmierć Borejszy; nawiązał do niej również w Wiernej Rzece Stefan Żeromski.

Ilustracja w tle: Artur Grottger "Śmierć Borejszy", domena publiczna.

O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: