Początki Twierdzy Poznań związane są ze zmianami terytorialnymi, które nastąpiły w wyniku ustaleń Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. Prusy, którym w wyniku zaborów przypadła spora część Mazowsza z Warszawą, musiały odstąpić te tereny Rosjanom, którzy przesunęli swoje zachodnie granice na odległość siedemdziesięciu kilometrów od Poznania. Klęska Napoleona i duży wzrost znaczenia Rosji spowodowały, że Prusy musiały pomyśleć o zabezpieczeniu się na wypadek potencjalnego uderzenia ze Wschodu; przez Poznań przebiegała najkrótsza droga na Berlin. Już w 1817 r. gen. Karl von Grolman, ówczesny szef pruskiego Sztabu Generalnego, przygotował pierwszy szkic twierdzy w Poznaniu. Tenże sam generał zaproponował w 1823 r., by otoczyć miasto pierścieniem i dziełami zewnętrznymi wysuniętymi na odległość 0,5–1 km.

Dopiero jednak w 1828 r. mjr  Johann von Brese opracował szczegółowe projekty, dzięki którym 23 czerwca, na Wzgórzu Winiarskim, rozpoczęła się budowa twierdzy. Jej dyrektorem był kpt. Moritz von Prittwitz z Korpusu Inżynierów i Pionierów. W maju rozpoczął wytyczanie pierwszych umocnień – koszar obronnych fortu koło wsi Winiary (jej centrum znajdowało się w miejscu obecnego Muzeum Uzbrojenia). Prace trwały dość długo, gdyż drugi batalion 18 Pułku Piechoty obsadził niewykończone koszary fortu dopiero 29 czerwca 1834 r. Pierwszym komendantem twierdzy został gen. Hoffmann.

Twierdza Poznań nigdy nie stała się polem większych starć militarnych. Niemniej warto podkreślić, że była ona, obok Koblencji, jedną z największych w całym państwie pruskim. Rozrost twierdzy spowodował ograniczenia przestrzenne i wymuszał powstawanie na jej terenie wysokich budynków. Twierdza, którą zaczęto stawiać w latach dwudziestych XIX wieku, szybko się zestarzała i została zastąpiona przez wzniesioną latach 1876–1890 twierdzę fortową. W jej skład wchodziło 9 fortów głównych, 9 fortów pomocniczych i Cytadela Poznańska (Fort Winiary). Wspomniany fort służył również jako więzienie i miejsce przetrzymywania jeńców.

29 grudnia 1918 r. twierdza została opanowana niemalże bez walki przez powstańców wielkopolskich. W II Rzeczpospolitej była miejscem formowania 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich oraz I i II Batalionu Telegraficznego. W okresie międzywojennym stacjonowały w niej jednostki Wojska Polskiego, na jej terenie znajdowała się również stacja prowadząca radiowywiad nakierowany na Niemcy w ramach prac Oddziału II SG. Forty Twierdzy Poznań na stałe wpisały się w krajobraz miasta.

A.F.

Zdjęcie: Brama Dębińska (Eichwald Thor) na pocztówce z ok. 1890 r., widok od wewnątrz, Wikipedia, Domena Publiczna.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: