Historia dowodów osobistych w Polsce sięga początków II Rzeczpospolitej. Wbrew nazwie, były właściwie paszportami. Odnotowywano w nich miejsca tymczasowego zameldowania podczas podróży. Były dość drogie i służyły niemal wyłącznie bogatszym obywatelom, których było stać na pobyt w drogich hotelach i na wyjazdy zagraniczne (czyli tam, gdzie wymagano potwierdzenia tożsamości). Od roku 1928 polskie władze zaczęły wystawiać właściwe dowody osobiste w przystępnej już cenie 60 groszy. Nie były one jednak obowiązkowe. Nie mając kontaktu z sądem lub bankiem, obywatel mógł nadal pozostawać anonimowy.

Obowiązek posiadania dokumentu tożsamości wprowadzili na ziemiach polskich Niemcy. W swojej urzędniczej skrupulatności - w wielu formach. Najpowszechniejszą na ziemiach okupowanych (Generalne Gubernatorstwo) była kennkarta - zawierająca podstawowe dane z naciskiem na narodowość. Niemcy starannie odróżniali różne grupy etniczne i traktowali je w odmienny sposób. Odpowiednikiem kennkarty na ziemiach wcielonych do Rzeszy była tzw. “palcówka” (Einwohnererfassunung). Oprócz tych “dowodów tożsamości” wymagano również dokumentów wystawianych przez zakłady pracy (najpowszechniejsza była legitymacja Ausweis, lecz istniały też rozbudowane “książeczki pracy”) - obowiązywał przymus pracy wszystkich mężczyzn. “Dowody osobiste” otrzymały również konie w postaci Pferdepassów. Dokumenty niemieckie były fałszowane w dużej liczbie, a zajmowali się tym m.in pracownicy warszawskiej Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych (PWPW).

Po II wojnie światowej władze PRL utrzymały obowiązek posiadania przy sobie dowodu tożsamości, przy czym forma mogła być dość dowolna. Ludzie legitymowali się zarówno przedwojennymi dowodami, kenkartami, legitymacjami pracowniczymi, a nawet kartami z niemieckich obozów pracy. Ten chaos znacznie utrudniał budowę totalitarnego państwa, więc w 1951 wydano dekret ujednolicający formę dowodu osobistego. Miał mieć postać 16-stronicowej książeczki o wymiarach 8x11 cm. Jego wydawanie rozpoczęto jednak dopiero w 1953 roku.

Ilustracja: Polski „dowód osobisty” z 1930 r. (paszport).

O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: