Już od samego początku trwania kongresu było widać, kto rozdaje karty. Głównymi postaciami byli: car Rosji Aleksander I, minister spraw zagranicznych Austrii - Klemens Lothar von Metternich, minister spraw zagranicznych Francji - Karol Talleyrand, reprezentant Anglii - lord Henry Castlereagh i przedstawiciel Prus - Karl August von Hardenberg. Obradom przewodniczył Klemens Metternich i to on miał decydujący wpływ na kształt przyszłej Europy. Nic dziwnego zatem, że okres od kongresu wiedeńskiego do Wiosny Ludów zwany jest "epoką metternichowską".


Uczestnikom kongresu wiedeńskiego, mającym przywrócić Europie spokój i ład, przyświecały trzy główne zasady. Pierwszą zasadą była zasada restauracji - trzeba odtworzyć dawny porządek. Monarchowie europejscy byli zgodni co do tego, że zmiany naniesione na mapę przez Napoleona należy jak najszybciej cofnąć. Zgodnie z drugą zasadą - legitymizmu - uznano, że należy przywrócić dawne dynastie królewskie obalone przez Napoleona. Idea ta ma swoje korzenie już w średniowieczu. Uważano, że władza królewska jest wyróżnieniem pochodzącym od samego Boga i nikt, a już w szczególności niezadowolony naród, nie może zdetronizować króla. Trzecią zasadą była zasada równowagi sił. Postulowała ją szczególnie Anglia. Wyspiarze twierdzili, iż żadne z mocarstw nie może zawładnąć całym kontynentem europejskim, wręcz przeciwine - każde państwo musi liczyć się z innymi, a porządek w Europie zostanie utrzymany poprzez wzajemnie szachujące się sojusze państw.


Uczestnicy kongresu nie do końca rozumieli swoją rolę. Zwykło się mówić, że kongres nie obraduje, lecz tańczy. Był to w zasadzie zjazd towarzyski, pełnym balów i uczt, w przerwie między którymi w zaciszu gabinetów dyskutowali dyplomaci. Mimo to, po kilku miesiącach, przerwanych przez 100 dni Napoleona, 9 czerwca 1815 roku podpisano akt końcowy kongresu.


Zgodnie z postanowieniami kongresu wiedeńskiego Francja wróciła do granic sprzed epoki napoleońskiej. Można to uznać za wielki sukces dyplomacji francuskiej (szczególnie Talleyranda) - kraj nie poniósł żadnych strat terytorialnych i utrzymał pozycję jednego z pięciu hegemonów europejskich. Belgia i Holandia zostały połączone w jedno Królestwo Niderlandów. Zachowano rozbicie polityczne państewek niemieckich, tworząc jedynie luźny Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii. Nie dopuszczono również do zjednoczenia Włoch - reaktywowano Państwo Kościelne, utworzono Królestwo Obojga Sycylii (obejmowało tereny Sycylii i południowych Włoch).

Lombardię, Wenecję i Dalmację przyłączono do Austrii. Poszerzono terytorium Królestwa Sardynii. Szwajcaria dostała 3 kantony (składała się teraz z 22), potwierdzono jej wieczystą neutralość. Norwegia została przyłączona do Szwecji, Finlandię zaś oddano Rosji.


Najtrudniejszą kwestią na kongresie była sprawa Polski. Przedstawiciele Rosji i Prus dogadali się, iż całość Księstwa Warszawskiego przejmie Rosja, tworząc jednocześnie Królestwo Polskie, będące w unii personalnej z cesarstwem rosyjskim. Jako rekompensatę Prusy miały otrzymać całość Saksonii. Planom tym stanowczo sprzeciwiła się Francja, Austria i Wielka Brytania, podpisując nawet układ, zgodnie z którym miały wypowiedzieć Rosji wojnę, gdyby zamiary prusko-rosyjskie weszły w życie. W tej sytuacji Rosjanie zrezygnowali ze swoich planów.


3 maja zaborcy zawarli kompromis w sprawie podziału Księstwa Warszawskiego. Prusy otrzymały departament poznański i bydgoski oraz część kaliskiego aż po rzekę Prosnę, razem 29 tysięcy km2 zamieszkane przez 750 tysięcy ludzi (w tym pół miliona Polaków). Z terenów tych powołano Wielkie Księstwo Poznańskie, będące częścią Królestwa Pruskiego. Księstwo podzielono na dwie regencje - bydgoską i poznańską - i 26 powiatów.


Austria uzyskała okręg tarnopolski oraz Podgórze, ale bez Krakowa. Z miasta tego utworzono tzw. Rzeczpospolitą Krakowską obejmującą 1164km2 (288 tysięcy mieszkańców), będącą pod kuratelą trzech zaborców. Akt końcowy kongresu przwidywał, że Kraków jako wolne miasto będzie "na wieczne czasy (...) wolnym, niepodległym i ściśle neutralnym" .


Pozostałe ziemie Księstwa przypadły Rosji. Utworzono z nich Królestwo Polskie o powierzchni 127 tysięcy km2 zamieszkane w 1815 roku przez około 3,2 mln mieszkańców, z czego 75% stanowili Polacy. Obszar podzielono na 8 województw - krakowskie (bez Krakowa), kaliskie, lubelskie, mazowieckie, płockie, podlaskie, sandomierskie,i augustowskie. 27 listopada Królestwu została nadana konstytucja, zgodnie z którą królem każdorazowo zostawał car rosyjski.


Chociaż niektórzy twierdzą, że kongres wiedeński ustalił ład w Europie na sto lat (1815-1914), to już po niecałych 15 latach okazało się, że porządek ten jest sztuczny. W 1829 roku wybuchło w Grecji powstanie narodowowyzwoleńcze, w 1830 wybuchły rewolucje w Belgii i we Francji, po broń sięgnęli również Polacy, a w 1848 rewolucje, które przeszły do historii pod nazwą Wiosny Ludów, objęły niemal całą Europę...

Grzegorz "Intel" Piekalny

Konflikty Zbrojne Numer 14

Bibliografia:

1. Jerzy Pilikowski "Szkolny słownik historyczny"
2. en.wikipedia.org
3. zeszyt od historii ;).