Monarchia Habsburska doznała w 1866 r. upokarzającej klęski w wojnie z Prusami. Nie tylko utraciła przywódczą rolę wśród krajów niemieckich i została zepchnięta na margines - obawiano się nawet destabilizacji samego państwa. Pamiętano Wiosnę Ludów z 1848 r. i powstanie węgierskie, zdławione dopiero z pomocą Rosjan. Po trzydziestoletniej epoce reżimu policyjnego, początek lat sześćdziesiątych przyniósł próbę łagodzenia napięć w wieloetnicznym imperium poprzez jego liberalizację. Jeszcze w 1859 r. władze dopuściły język polski i ruski do użytku w galicyjskiej administracji, a w roku następnym Agenor Gołuchowski, jako pierwszy Polak, został mianowany ministrem stanu z misją wprowadzenia odgórnych reform. Jednocześnie upadek Powstania Styczniowego, okupiony ogromnymi ofiarami, nastrajał pesymistycznie co do przyszłości Polaków. Wciąż żywa w pamięci rabacja galicyjska i rewolucyjny chaos Wiosny Ludów budziły niepokój wśród wielu osób, rozumujących kategoriami przednowoczesnymi. W ich ocenie podburzanie tłumów było tylko groźnym niszczeniem ładu. W tym okresie nowoczesna tożsamość narodowa dopiero stawała się powszechna.

W tych okolicznościach, kiedy w zaborze rosyjskim nasilały się popowstaniowe represje, Sejm Krajowy w Galicji przyjął adres skierowany do cesarza kończący się słowami: "Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy". Deklaracja ta, uważana za program polityczny konserwatystów, zmierzała do uzyskania największej możliwej autonomii w ramach podległości Wiedniowi. Konserwatyści uważali, że jedyną realną szansą na odzyskanie państwa jest pomoc Zachodu lub jednego z zaborców, w Rosji widzieli zaś najgroźniejszego wroga. Gdy w następnym roku Węgrzy uzyskali własne królestwo w unii z Wiedniem, celem konserwatystów galicyjskich było przekonanie cesarza do przekształcenia państwa w monarchię trialistyczną, składającą się z trzech równoprawnych krajów. Mimo że te ambicje nie zostały nigdy zaspokojone, autonomia w zaborze austriackim umożliwiła działalność wielu instytucji kultywujących polską kulturę.

MAS

Ilustracja: cesarz Franciszek Józef w gmachu Sejmu Krajowego w 1880 r., litografia Edwarda Trzemeskiego na podstawie obrazu Henryka Rodakowskiego, Polona, CC-BY-NC.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: