Po zakończeniu wojny w Kielcach znaleźli się Żydzi - ci, którzy mieszkali tam przed 1939 rokiem, i ci, którzy przygotowywali się do wyjazdu do Palestyny. Pierwsi wrócili do swoich domów, a drudzy zostali skupieni w jednym miejscu - w domu przy ulicy Planty 7, gdzie mieścił się  Komitet Żydowski. Od pewnego czasu w Kielcach rozpowszechniały się pogłoski o porwanych dzieciach i mordach rytualnych, jakich mieli się dopuszczać na nich Żydzi.

Wieczorem 3 lipca na komisariat przy ulicy Sienkiewicza w Kielcach przyszedł pijany szewc Walenty Błaszczyk, którego syn zaginął parę dni wcześniej. Stwierdził on, że chłopiec właśnie uciekł z piwnicy, gdzie przetrzymywali go Żydzi. 1 lipca syn Błaszczyka wskoczył za miastem na furmankę i pojechał ponad dwadzieścia kilometrów do wsi, w której mieszkał, zanim przeprowadził się do Kielc. W tym czasie jego ojciec zgłosił zaginięcie syna na milicji. Aby uniknąć kary za oddalenie się od domu, Henio Błaszczyk prawdopodobnie wymyślił historię o porwaniu przez Żydów.

Nazajutrz po złożeniu zeznań Błaszczykowie udali się wraz z sąsiadem Janem Dygnarowiczem na komisariat. Po drodze - obok budynku Komitetu Żydowskiego na ulicy Planty 7 - chłopiec pytany przez Dygnarowicza miał wskazać Żyda w zielonym kapeluszu, który jakoby dał mu parę dni wcześniej paczuszkę z poleceniem dostarczenia jej do budynku przy ul. Planty. Tam Żydzi mieli chłopca schwytać i uwięzić w piwnicy. Zeznał to na komisariacie, po czym pod budynek Komitetu został wysłany patrol milicji, który przyprowadził po chwili Kalmana Singera - owego Żyda w zielonym kapeluszu.

Seweryn Kahane - przewodniczący kieleckiej gminy żydowskiej - próbował w tej sytuacji interweniować, jednak został odesłany z kwitkiem, natomiast Singer został pobity przez milicjanta. Tymczasem pod budynkiem Komitetu zaczęli zbierać się ludzie. Sierż. Edmund Zagórski wysłał wkrótce również drugi patrol dla sprawdzenia, w której piwnicy miał przebywać chłopiec. 14 milicjantów udało się na ul. Planty wraz z Błaszczykami. Funkcjonariusze mówili po drodze, że idą otoczyć dom, gdzie przetrzymywane są polskie dzieci. Było ok. 9.30. Dom został otoczony i przeszukany. Tłum, który zgromadził się przed budynkiem, liczył już kilkadziesiąt osób. Mjr Kazimierz Gwiazdowicz wysłał kolejny partol z poleceniem rozpędzenia tłumu.

Tymczasem mjr Władysław Sobczyński, szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, twierdząc, że jest to sprawa polityczna, nakazał odwołanie milicjantów spod budynku. Między 9.30 a 10.00 funkcjonariusze WUBP oraz siedmiu milicjantów pod dowództwem oficera bezpieczeństwa kpt. Jana Muchy udało się na Planty, zaś Błaszczyków odprowadzono do Urzędu Bezpieczeństwa.

Tłum stawał się coraz bardziej agresywny i domagał się wpuszczenia do środka osób cywilnych.  W obliczu takiej sytuacji kpt Mucha i Albert Grynabaum z Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Kielcach poprosili szefa WUBP o przysłanie wojska, które jednak zachowało się jednak dosyć biernie, gdy prowokatorzy rzucili kamieniami w okna. Ludzie zaczęli dobijać się do wejścia i wraz z grupą wojskowych z MO, KBW i żandarmerii wtargnęli do budynku. Żołnierze i milicjanci wyprowadzali ludzi z domu, strzelali do nich bądź ich bili lub oddawali w ręce zgromadzonych gapiów. Siły porządkowe przysłane na miejsce nie zdołały zapanować nad tłumem, natomiast nastroje przenosiły się na inne ulice, gdzie Żydów bito i obrzucano kamieniami.

Ok. 12.30 pod budynek Komitetu Żydowskiego przybyli robotnicy z huty uzbrojeni z łomy, kije i kamienie i na nowo rozpoczęło się mordowanie i rabowanie ludzi. Dopiero pojawienie się oddziału wojska, który oddał kilka salw, umożliwiło opanowanie sytuacji, można było zabrać z budynku rannych i zabitych.

Ofiarą stała się także rodzina Abrama i Reginy Fischów i ich trzymiesięczne dziecko. Nie mieszkali na Plantach, zostali zamordowani poza miejscem pogromu.

W wyniku wydarzeń kieleckich śmierć poniosły 42 osoby, a ponad 40 zostało rannych. Polska Partia Robotnicza o zorganizowanie pogromu oskarżyła konspirację. Z kolei Polskie Stronnictwo Ludowe sugerowało, że inicjatorem był UB, który chciał odwrócić uwagę od fałszowania wyników referendum. Z tzw. raportu biskupa Kaczmarka (współczesnego tym wydarzeniom) i najnowszych badań IPN wynika, że pogrom mógł mieć charakter spontanicznego wybuchu wrogości do Żydów. Do tej pory nie wyjaśniono w pełni wydarzeń kieleckich. Bezpośrednio po pogromie  ponad 60 tys. Żydów  uciekło z Polski do alianckich obozów przesiedleńczych w Niemczech.

M. G.-K.

Fotografia: pogrzeb ofiar zajść w Kielcach, Filmoteka Narodowa, CC-BY-NC.





O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: