W 1915 r. ukształtowały się dwie podstawowe orientacje na polskiej scenie politycznej - pasywiści i aktywiści. Ten pierwszy kierunek, reprezentowany przez endeków i realistów, opowiadał się za państwami ententy. Główną formą działania pasywistów było Międzypartyjne Koło Polityczne. W chwili zajęcia terytorium Królestwa Kongresowego przez Niemcy i Austro-Węgry zachowali pozycję wyczekującą, pasywną - stąd ich nazwa. Ich przeciwnikami byli aktywiści, czyli zwolennicy współpracy z państwami centralnymi. Byli wewnętrznie zróżnicowani, różne czynniki uważając za decydujące w odzyskaniu niepodległości przez Polskę. I tak jedni widzieli wyzwoliciela w Cesarstwie Niemieckim, inni w Austro-Węgrzech, a jeszcze inni za decydujący uznawali samodzielny zryw narodowy, oparty jedynie na współpracy z siłami sprzymierzonymi.

Aktywiści utworzyli Centralny Komitet Narodowy, na którego czele stanął Artur Śliwiński, działacz socjalistyczny, późniejszy (w roku 1922) premier II Rzeczypospolitej. Faktycznym przywódcą CKN był sam Józef Piłsudski. Oparcie dla niego stanowił Komitet Naczelny Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych, w którego skład wchodziły wszystkie ważniejsze polskie organizacje lewicowe, jak Polska Partia Socjalistyczna-Frakcja Rewolucyjna, Polskie Stronnictwo Ludowe, Narodowy Związek Robotniczy, oraz pomniejsze: Związek Patriotyczny czy Związek Inteligencji Niepodległościowej. Działacze Komitetu uważali, że w zamian za kilkumiesięczny wysiłek wojenny żołnierzy legionowych Polakom należy się jakaś nagroda od państw centralnych. Wobec braku jakiejkolwiek inicjatywy z ich strony Piłsudski zdecydował się na ograniczenie poboru do I Brygady Legionów, stosując rodzaj szantażu.

Komitet nie był jednak w stanie stworzyć silnej organizacji jednoczącej należące doń stronnictwa, tracąc przez to na znaczeniu zarówno w oczach Polaków, jak i ośrodków decyzyjnych państw centralnych. Ostatecznie, mimo że Komitet stanowił bardzo istotny etap rozwoju polskiego życia politycznego w okresie I wojny światowej, utracił zupełnie znaczenie i w 1917 r. jego działalność ustała.

M. G.-K.

Fotografia: Tymczasowa Rada Stanu przyjmująca delegację Centralnego Komitetu Narodowego w 1917 r., Polona, CC-BY-NC.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: