W latach 30. XX wieku II Rzeczypospolita prowadziła na arenie międzynarodowej politykę zachowywania równych odległości między Moskwą a Berlinem. Efektem zabiegów polskiej dyplomacji, na której czele stał minister spraw zagranicznych Józef Beck, było m.in. zawarcie w 1932 r. paktu o nieagresji z ZSRR oraz podpisanie w 1934 r. podobnego układu z Niemcami.

Pomimo tych porozumień polskie władze zdawały sobie sprawę, że „odprężenie” w relacjach z potężnymi sąsiadami nie będzie trwało wiecznie, tym bardziej, że zarówno III Rzesza, jak i strona sowiecka rozbudowywały swój arsenał broni, przygotowując się do przyszłego konfliktu militarnego w Europie.

Coraz bardziej wyczuwalne zagrożenie zewnętrzne przełożyło się na konkretne decyzje rządzącego krajem obozu sanacyjnego. Jedną z nich było utworzenie 9 kwietnia 1936 r. przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Funduszu Obrony Narodowej. Głównym celem funkcjonowania tego podmiotu stało się gromadzenie środków na dozbrajanie polskiej armii oraz realizację wojskowego programu inwestycyjnego. Kapitał FON-u składał się z wpłat od osób prywatnych, darów od różnych instytucji, wpływów ze sprzedaży wojskowych nieruchomości oraz dotacji skarbu państwa. Według wyliczeń fundusz zgromadził do wybuchu II wojny światowej około 1 mld złotych. Środki w walucie wydano na broń dla żołnierzy, zaś resztę, przede wszystkim przedmioty wykonane ze srebra i złota, ewakuowano w 1939 r. poza granice państwa.

W okresie trwania światowego konfliktu podtrzymywano istnienie FON-u, ale zbiórki pieniężne były przeprowadzane głównie wśród amerykańskiej i kanadyjskiej Polonii. W czerwcu 1945 r. minister obrony narodowej rządu RP na emigracji gen. Marian Kukiel zadecydował o ofiarowaniu zebranych przez fundusz dóbr na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i ich rodzin. Pozostały zaś majątek organizacji, wbrew woli polskiego rządu w Londynie, został w 1947 r. przekazany przez gen. Stanisława Tatara premierowi Józefowi Cyrankiewiczowi, który reprezentował krajowe władze komunistyczne.

Paweł Cichocki


Fotografia: Uczniowie szkoły powszechnej w Mosinie zbierają surowce wtórne w celu uzyskania pieniędzy na Fundusz Obrony Narodowej. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe (syg. 1-W-3011).


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: