Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków wraz z Okręgiem, zwane powszechnie Wolnym Miastem Krakowem lub Rzecząpospolitą Krakowską, powstało na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego. Utworzenie Wolnego Miasta przewidywał traktat dodatkowy zawarty przez Austrię, Prusy i Rosję 3 maja 1815 r., następnie dołączony do traktatu końcowego (generalnego) z 9 czerwca 1815 r. Oficjalne ogłoszenie powstania Rzeczypospolitej nastąpiło 18 października 1815 r. Jego rocznica stanowiła święto państwowe. Decyzja o powołaniu do życia tego miniaturowego kraju została podjęta wskutek konfliktu o przynależność państwową miasta niezwykle ważnego zarówno z powodów politycznych, jak i gospodarczych. Impas w rozmowach został zakończony propozycją rosyjską wydzielenia terytorium Krakowa wraz z okolicą jako obszaru neutralnego.

Obszar ten wynosił 1150 km2, w 1815 r. zamieszkiwało go 87 986 osób. Oprócz Krakowa w granicach państwa znalazły się również trzy inne miasta: Chrzanów, Trzebinia i Nowa Góra oraz 224 wsi. Rzeczpospolita otrzymała od razu konstytucję, która szczegółowo opisywała wszystkie zasady, na jakich miała ona opierać swoje istnienie. Na czele władz miał stać Senat Rządzący (jako rząd) wraz z Izbą Reprezentantów (parlamentem). Senatowi przewodził Stanisław hr. Wodzicki, prefekt departamentu krakowskiego z czasu Księstwa Warszawskiego, który niedługo potem został również członkiem senatu Królestwa Polskiego. Wśród senatorów krakowskich znaleźli się ziemianie, urzędnicy i profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członkowie Kapituły Katedralnej. Państwo było pozbawione prawa prowadzenia polityki zagranicznej, ponieważ miały nad nią czuwać mocarstwa opiekuńcze, czyli Rosja, Austria i Prusy. Miały one stałych przedstawicieli - rezydentów w Krakowie. Już w trzy lata później rozszerzono znacznie Konstytucję, która jednak nie zmieniła pierwotnych założeń.

Wolne Miasto Kraków istniało aż do 1846 r., kiedy po powstaniu krakowskim w wyniku zgody wszystkich trzech państw zaborczych jego obszar został włączony do Austrii. Przez cały ten czas był to na dawnych ziemiach polskich jedyny, obok Królestwa Polskiego, obszar autonomiczny, który silnie odcisnął swoje piętno na historii Polaków w pierwszej połowie XIX w.

M. G.-K.

Ilustracja: fragment wydanej w 1837 r. mapy Królestwa Polskiego i Wolnego Miasta Krakowa, Polona, CC-BY-NC.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: