Jednym z bardziej interesujących epizodów wydarzeń rewolucyjnych lat 1905-1907 była proklamacja Republiki Ostrowieckiej. Napięcia polityczno-społeczne na terenie Ostrowca Świętokrzyskiego i okolic (w guberni radomskiej) trwały już od samego początku rewolucji. Regularnie powtarzały się strajki i manifestacje organizowane przez robotników tutejszych fabryk i kopalń. Ich kulminacja nastąpiła pod koniec roku; w grudniu codziennie odbywały się wiece zagrzewające do oporu nie tylko z powodów socjalnych, ale i narodowowyzwoleńczych. Gdy Centralny Komitet Robotniczy Polskiej Partii Socjalistycznej ogłosił manifest wzywający do strajku powszechnego oraz do bojkotu administracji rosyjskiej, miejscowa organizacja PPS z Ostrowca pod przywództwem inżyniera Ignacego Boernera (w II RP pułkownika oraz ministra poczt i telegrafów) ustanowiła Republikę z centralną władzą dzierżoną przez Komitet Rewolucyjny.

Nowe "państwo" obejmowało trzy powiaty: opatowski, sandomierski i iłżecki, w których równocześnie wybuchły strajki. Po kilku dniach powrócono jednak do pracy, ale już pod zwierzchnictwem PPS. Zaczęto przygotowywać się na odparcie ataków wojsk carskich, produkując na własną rękę broń, głównie granaty. Tymczasem kolejne zebrania gminne i gromadzkie przywracały urzędowy język polski i wybierały polskie władze, wydano też postanowienie o rozdzieleniu żywności i węgla najbardziej potrzebującym mieszkańcom. Utrzymywano własną milicję ludową uzbrojoną w pistolety. Powołano do życia czasopismo "Kurierek Ostrowiecki" - udało się wydać jedynie pięć numerów.

Mimo wysiłków mieszkańców i kadr socjalistów-patriotów, republice nie dane było istnieć zbyt długo. Już w połowie stycznia 1906 r. dwa carskie pułki piechoty wyposażone w artylerię opanowały zbuntowany obszar razem z jego stolicą. Boerner wraz ze współpracownikami uciekli do Galicji, gdzie przyłączyli się do działań Józefa Piłsudskiego. Dawna Republika Ostrowiecka stała się natomiast specjalnie wydzielonym terenem w guberni, gdzie Rosjanie rozpoczęli aresztowania i inne represje.

M. G.-K.

Ilustracja: dokument wydany przez ostrowiecki PPS w grudniu 1905 r., Polona, CC-BY-NC.





O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: