Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, utworzony 22 lipca 1944 roku, który stał się zalążkiem komunistycznej władzy w Polsce, zapowiadał w swoim programie wprowadzenie reform. Jedną z najważniejszych była reforma rolna.

15 sierpnia Krajowa Rada Narodowa zatwierdziła dekret PKWN o utworzeniu urzędów ziemskich, których obowiązkiem miało być przeprowadzenie reformy rolnej. 6 września został wydany dekret komitetu, tworzący Fundusz Ziemi, podległy resortowi rolnictwa i reform rolnych. Na rzecz funduszu przechodziły nieruchomości państwowe, posiadłości obywateli Rzeszy Niemieckiej - z całym żywym i martwym inwentarzem, majątki obywateli polskich narodowości niemieckiej, a także osób skazanych za zdradę stanu lub współpracę z okupantem. Wywłaszczane gospodarstwa - o powierzchni ponad 50 ha użytków rolnych, a w województwa poznańskim, pomorskim i śląskim te powyżej 100 ha - miały stanowić pozostałą część funduszu. Dekret nie przewidywał żadnego wynagrodzenia dla osób, których posiadłości skonfiskowano - jedynie zaopatrzenie na starość. Dobra kościelne nie zostały objęte reformą.

Dekret zakładał najpierw upełnorolnienie, a dopiero później tworzenie nowych gospodarstw. Górną granicą przydziałów miało być 5 ha, natomiast w 1945 roku podniesiono ją do 7-8 ha na terenach o wystarczającym zapasie gruntów. Ziemia miała być nadawana na własność indywidualną za opłatą równą rocznemu plonowi z nabytej powierzchni. Należność miała być regulowana w formie rocznych rat spłacanych przez 10-20 lat. Reforma miała się zakończyć pod koniec grudnia wręczeniem aktów nadania. Tempo realizacji dekretu nie odpowiadało jednak zamierzeniom. 7 października Prezydium KRN odwołało Andrzeja Witosa ze stanowiska szefa resortu rolnictwa. Na jego miejsce przyszedł Edward Osóbka-Morawski. 11 października PKWN przyjął instrukcję o przyspieszonym trybie przeprowadzenia reformy rolnej.

W efekcie wśród 110 tys. rodzin rozdzielono 212 tys. ha ziemi. Dawało to przeciętnie 1,93 ha na jedną rodzinę. Pośród wszystkich kategorii uprawnionych do korzystania z reformy 70 tys. rodzin, które otrzymały ziemię, stanowili chłopi małorolni, 35 tys. - robotnicy rolni i chłopi bezrolni. Obie grupy stanowiły razem 95 % wszystkich obdzielonych.

W rzeczywistości wrześniowy dekret został zignorowany i przystąpiono do wywłaszczania i dzielenia ziemi poza utworzonymi w tym celu urzędami. Decyzja o reformie miała charakter czysto polityczny - chodziło o przyciągnięcie chłopów bezrolnych i małorolnych do nowej władzy. Z miast wyruszały brygady parcelacyjne, które mimo dobrego przyjęcia przybywały czasem w asyście wojska. Chłopi byli w trudnej sytuacji, wieś była bowiem wyniszczona wojną i rabunkową polityką okupacyjną, a ponadto musiała dostarczać nowe kontyngenty i żywić ogromną armię. Jednak to na wsi komuniści znaleźli wówczas największe poparcie. Reforma była jednak dopiero początkiem procesu przebudowy polskiego rolnictwa.

M. G.-K.
Ilustracja: fragment plakatu propagandowego wzywajacego do poparcia reformy, Wikimedia Commons, CC BY-SA.




O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: