W wieku 16 lat, zmuszony po śmierci ojca zapewnić rodzinie utrzymanie, Abraham rozpoczął wędrówkę po Kaszubach, najmując się do dorywczych prac w gospodarstwach rolnych, rybnych i przemysłowych. W roku 1890 poślubił starszą od siebie o 10 lat Matyldę Paszkównę, z którą miał pięcioro dzieci. Zatrudnił się przy wyrębie lasu i zamieszkał z rodziną w Orlu k. Bolszewa.

W roku 1891 założył wraz z innymi działaczami Towarzystwo Ludowe "Jedność" w Oliwie i podobne towarzystwa w Pucku, Kielnie, Wejherowie, Redzie, Chyloni i Gdyni. W latach 1911-1913 kierował Towarzystwem Ludowym w Redzie. Organizował wiece ludowe, najczęściej przed kościołami po zakończeniu mszy świętej. Był z reguły jedynym mówcą. Jednym z jego ulubionych powiedzeń było: "Elementarz, książka, gazeta - to polskiego domu zaleta". Atakował porządek pruski, zachęcał do czytania "Gazety Gdańskiej", w której umieszczał korespondencje z podróży, krytykujące Kaszubów za ich bierną postawę w toczącej się walce o byt i świadomość narodową.

W 1915 roku został wcielony do wojska niemieckiego wraz z dwoma synami i zięciem, którzy zginęli na wojnie. On sam został ciężko ranny. W roku 1918 został zastępcą członka Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej na Prusy Królewskie, Warmię i Mazury. Razem z Tomaszem Rogalą z Kościerzyny był delegatem na konferencję pokojową do Paryża w 1919 roku. Przedarli się obaj przez kordon graniczny do Francji, by tam podczas konferencji wersalskiej żądać przyłączenia Kaszub do Polski.

W 1919 roku Abraham wrócił do kraju z wojskiem gen. Józefa Hallera. Był poszukiwany przez pruską policję. Na początku roku 1920, gdy wojska Frontu Pomorskiego gen. Hallera zajęły Pomorze, wznowił działalność publiczną. 10 lutego 1920 roku uczestniczył w Zaślubinach Polski z Morzem w Pucku, oficjalnie witając gen. Hallera i częstując go tabaką.

W sierpniu 1920 roku zamieszkał na pięterku domu przy ul. Starowiejskiej 30 w Gdyni. Był rzecznikiem budowy portu morskiego w Gdyni, został członkiem Rady Gminnej, organizował wycieczki Kaszubów do Poznania, Częstochowy, Krakowa i Warszawy. Żył skromnie, niemal w nędzy. W roku 1922 prezydent Stanisław Wojciechowski odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wiosną 1923 roku wraz z wójtem Janem Radtke witał prezydenta Wojciechowskiego, premiera Władysława Sikorskiego i prymasa Polski kardynała Edmunda Dalbora, którzy przyjechali na uroczyste oddanie do użytku Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków w Gdyni.

Antoni Abraham zmarł na raka żołądka 23 czerwca 1923 roku w swoim domu w Gdyni zwanym odtąd Domkiem Abrahama. W ceremonii pochówku na cmentarzu oksywskim brały udział tłumy ludzi. W 1970 roku jego dom został otwarty dla zwiedzających.

Abraham był samoukiem, reprezentantem literatury ludowej poświęconej zagadnieniom regionalnym. Pisał często pod pseudonimem "Antek znad Bałtyku" lub "Antek spod kartuskich gór". Pozostawił po sobie przede wszystkim felietony i korespondencje, które w latach 1904-1914 ukazywały się pod pseudonimem w "Gazecie Gdańskiej". Były one pisane językiem prostym, obrazowym, nawiązywały do miejscowych podań, legend i anegdot Kaszubów. AKN

PAP - Nauka w Polsce

bsz

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl