Trwająca dwa tygodnie konferencja Wielkiej Trójki w Poczdamie potwierdziła ustalenia wcześniejszych spotkań przywódców antyhitlerowskiej koalicji i określiła polityczny ład, który miał obowiązywać w powojennej Europie przez kilka kolejnych dziesięcioleci.

17 lipca 1945 roku w poczdamskim pałacu Cecilienhof spotkali się ze sobą przywódcy trzech państw, które pokonały w II wojnie światowej III Rzeszę i jej sojuszników. Ze Stanów Zjednoczonych do zniszczonych Niemiec przybył prezydent Harry S. Truman, ZSRR reprezentował Józef Stalin, zaś Wielką Brytanię premier Winston Churchill. W czasie trwania obrad Churchill, którego Partia Konserwatywna przegrała wybory parlamentarne na wyspach, został zastąpiony przez Clementa Attlee, nowego premiera wywodzącego się z Partii Pracy.

Znamienne jest, że zwycięskie mocarstwa postanowiły zorganizować konferencję na terytorium pokonanego przeciwnika. Samo wydarzenie miało więc swój wymiar symboliczny, a wiele decyzji podjętych przez Wielką Trójkę w Poczdamie dotyczyło państwa niemieckiego i przyszłego losu jego obywateli. Alianci określili, że ich celem nie jest ani trwała okupacja III Rzeszy, ani też – pomimo bezsprzecznej odpowiedzialności za wywołanie światowego konfliktu – pognębienie Niemców jako narodu. Mimo to rozwinięto uzgodnienia powzięte na konferencji w Jałcie i utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli Niemiec, doprecyzowując przy okazji przebieg granic czterech stref okupacyjnych (amerykańskiej, brytyjskiej, francuskiej i sowieckiej), na jakie została podzielona Rzesza. Ustalono także, że każdy z aliantów będzie mógł egzekwować reparacje wojenne z zajętego przez siebie obszaru.

Dla nowego porządku europejskiego równie ważna była denazyfikacja Niemiec, polegająca na likwidacji struktur NSDAP, która miała wiązać się z osądzeniem i ukaraniem należących do tej partii zbrodniarzy wojennych. Inne decyzje konferencji poczdamskiej dotyczyły demonopolizacji (podzielenia dużych przedsiębiorstw przemysłowych na szereg mniejszych, tak aby nie wpływały one w przyszłości na politykę gospodarczą Niemiec), demilitaryzacji oraz decentralizacji kraju, rządzonego do niedawna przez Adolfa Hitlera.
Kluczową decyzją dla przyszłości Polski, którą podjęto w Poczdamie (oprócz udzielenia przez aliantów poparcia Tymczasowemu Rządowi Jedności Narodowej), było wytyczenie nowej granicy zachodniej naszego państwa.

Miała ona przebiegać wzdłuż linii Odry i Nysy Łużyckiej, co tym samym oznaczało, że w obrębie Rzeczypospolitej znajdą się tereny, które przed 1939 roku należały do Niemiec. Pod zarząd władz w Warszawie przeszedł również Gdańsk oraz duża część dawnych Prus Wschodnich (na południe od linii Braniewo – Gołdap).
Przywódcy Stanów Zjednoczonych, ZSRR i Wielkiej Brytanii w obawie przed konfliktami narodowościowymi – które po zmianie przebiegu granic w Europie Środkowo-Wschodniej mogłyby doprowadzić do kolejnej wojny – postanowili przesiedlić ludność niemiecką z obszaru Czechosłowacji, Polski i Węgier. Warto zaznaczyć, że wszystkie ustalenia z Poczdamu miały charakter przejściowy, zaś szczegółowymi zmianami terytorialnymi miano zająć się na osobnej konferencji pokojowej, do której zwołania jednak nigdy nie doszło.

Paweł Cichocki

Fotografia w tle: Harry S. Truman i Józef Stalin na konferencji poczdamskiej, około 28 lipca - 1 sierpnia 1945, domena publiczna.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: