Po zakończeniu II wojny światowej wiele państw europejskich, w tym także i Polska, było zrujnowanych. Olbrzymie straty ludnościowe i materialne, a oprócz tego kryzys ekonomiczny pierwszych lat pokoju, mogły stworzyć podatny grunt dla dalszych ideowych i politycznych zwycięstw komunizmu.

Stany Zjednoczone – najpotężniejsze państwo bloku zachodniego – chcąc temu zaradzić, przedstawiły 5 czerwca 1947 roku na Uniwersytecie Harvarda plan pomocy gospodarczej dla Starego Kontynentu. W sensie formalnym była to ustawa, w której znalazły się szczegółowe uregulowania dotyczące systemu pomocowego. Jej treść zredagował ówczesny amerykański sekretarz stanu – gen. George Marshall. Stąd też w historiografii utrwaliła się nazwa plan Marshalla. Po ogłoszeniu tej oferty gospodarczej na 12 lipca 1947 roku zaplanowano zwołanie międzynarodowej konferencji przygotowawczej w Paryżu. Miały w niej wziąć udział prawie wszystkie kraje europejskie; zaproszenia wysłano również do tych, które po 1945 roku znalazły się w strefie wpływów ZSRR.

Pierwsze reakcje polskiego rządu na założenia planu były pozytywne, jednak w przeciągu kilku zaledwie dni na skutek nacisków Moskwy, obawiającej się o swoje wpływy, zmieniły się diametralnie. W rezultacie 9 lipca 1947 roku premier Józef Cyrankiewicz musiał odmówić wyjazdu polskiej delegacji do stolicy Francji. Podobne zabiegi dyplomatyczne, prowadzone przez sowieckiego ministra spraw zagranicznych Wiaczesława Mołotowa, doprowadziły do wycofania się z obrad paryskiej konferencji przedstawicieli Czechosłowacji i Jugosławii.

Trudno dziś oszacować straty, jakie poniosły Polska i inne państwa bloku wschodniego, które nie wzięły udziału w planie Marshalla. Realizacja programu gospodarczego ruszyła w 1948 roku i objęła swym zasięgiem kraje Europy Zachodniej, które pozytywnie odpowiedziały na propozycję Stanów Zjednoczonych. Z ogólnej liczby 17 mld dolarów, które rząd amerykański przeznaczył dla Starego Kontynentu, wykorzystano 13,5 mld. Największymi beneficjentami planu okazały się Wielka Brytania (3,5 mld), Francja (2,7 mld), a w dalszej kolejności Włochy (1,5 mld) i Niemcy Zachodnie (1,5 mld).

Obecnie uważa się, że Polska – nawet przy ewentualnym przystąpieniu do programu pomocowego – nie mogłaby liczyć na równie wielkie środki co kraje zachodnie, niemniej jednak zastrzyk finansowy pochodzący z zewnątrz przyspieszyłby znacznie proces odbudowy kraju, który dokonywany był wyłącznie własnymi, nadwątlonymi siłami.

Paweł Cichocki

Ilustracja: Jeden z plakatów promujących plan Marshalla w Europie, 1950, Wikipedia, Domena Publiczna.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: