Twierdza Grudziądz jest  systemem fortów pochodzących głównie z XIX wieku, położonych na terenie Grudziądza i okolicznych miejscowości. Głównym zadaniem twierdzy była osłona miasta i mostu w wypadku działań militarnych Rosjan. Podczas pierwszego rozbioru Polski, Grudziądz znalazł się w granicach Prus. W celu ochrony linii dolnej Wisły zaczęto budowę cytadeli. Twierdza została wybudowana na dużym płaskowyżu 1,5 km na północ od miasta w najwyższym punkcie skarpy wiślanej. Od północy graniczy z Osą, od południa z kanałem Trynka. Projektantem twierdzy był Paul von Gontzenbacha, który budował już wcześniej twierdze na Śląsku m.in. Twierdza Kłodzka i w Srebrnej Górze. Budowa rozpoczęła się  6 czerwca 1776 roku. Od najmłodszych lat interesuję się tym miastem z kilku powodów: tu mieszkam, tu urodziła się moja mama, tu mieszkają moi dziadkowie, tu służy w wojsku mój tata. Grudziądz zawsze związany był z szeroko pojętą wojskowością. Tematyka wojskowości jest mi szczególnie bliska.

Militarna historia Grudziądza rozpoczyna się w czasach najdawniejszych.

Dziewięćsetletni żywot historyczny Grudziądza jest potwierdzony dokumentami z okresu piastowskiego. Jego polska nazwa prawdopodobnie wywodzi się od słów : „gród”, „grodzisko” albo też „gruda” (ziemi). Miasto to znajduje się na pierwszym miejscu w najstarszym wykazie grodów Mazowsza. Grudziądz istniał w czasach dawniejszych dlatego datę jego powstania powinno się datować na X wiek. W tamtym okresie spełniał funkcje strażnicy terytorium pierwszych Piastów.

Agresywna, antypolska polityka prowadzona przez Zakon Krzyżacki zaowocowała wybudowaniem zamku w drugiej połowie XIII wieku na najwyższym wzniesieniu poza murami miejskimi. W miejscu tym niegdyś istniały grody słowiańskie i prasłowiańskie. Usytuowanie zamku dawało mu szczególne walory obronne. Gotycki zamek był siedzibą komtura. W historii stosunków polsko-krzyżackich miasto jak i zamek wielokrotnie przechodziły z rąk do rąk.

Lata 70 XVIII stulecia zapisały się w historii naszego narodu i państwa tragicznymi faktami. Pierwszy rozbiór Polski przeprowadzony z inicjatywy Prus, a przy współudziale Rosji i Austrii w roku 1772 skazał Grudziądz na niewolę pruską. Początkowo przejście pod rządy  zaborczych Hohenzollernów wpłynęło na pewne ożywienie gospodarcze miasta. Fryderyk II po przybyciu do Grudziądz nakazał budowę wielkiej twierdzy. W budowę twierdzy zaangażowanych było 7 tysięcy rzemieślników i robotników. Plan Twierdzy został oparty na połowie koła. Cytadela posiadała 3 pasy obronne. Od południa była osłaniana dziełem rogowym. Obiekt ten miał za zadanie ostrzeliwać Grudziądz podczas działań wojennych oraz umożliwić obserwowania miasta. Budowa trwała 13 lat, a koszt wyniósł 6,5 mln talarów. Plac budowy twierdzy wizytował sam cesarz Prus – Fryderyk II.

Z powodu ogromnego zapotrzebowania na budulec w 1801 roku rozpoczęto rozbiórkę zamków krzyżackich w Rogoźnie i Grudziądzu. Nabyty materiał użyty został do budowy chodników. Twierdze chronił bardzo rozbudowany 3 poziomowy system przeciwminerski.

W czasie wojny załoga liczyła 6 tysięcy żołnierzy. Oblężenie Cytadeli przez wojska francuskie i posiłkujące je polskie, było tylko marginesowym wydarzeniem w planach kompani  roku 1806 – 1807.Armia napoleońska nie przywiązywała większego znaczenia dozajęcia tej twierdzy. Z powodu ochłodzenia stosunków prusko- Rosyjskich, wroku1889  zapadła decyzja o umocnieniu Grudziądza, dlatego też wybudowano forty.

W okresie dwudziestolecia miedzy wojennego, miasto jak twierdza na mocy traktatu Wersalskiego znalazły się w granicach II Rzeczpospolitej. Ze wszystkich umocnień Grudziądza została obsadzona tylko Cytadela dlatego ponieważ uznano ze Forty wybudowane w czasach pruskich nie spełniają walorów obronnych. Na terenie cytadeli stacjonował 18 pułk Ułanów Pomorskich

Rankiem 1939 roku rozpoczęła się II Wojna Światowa. Tegoż dnia o godzinie 5 silny ogień artylerii niemieckiej zasypał pociskami przedpola Grudziądza i jego przedmieścia. Linia Osy była jedynym umocnieniem Grudziądza podczas II Wojny Światowej. Wybudowano tam latem 1939 roku 8 schronów dwu strzelnicowych i 2 schrony jedno strzelnicowe. Umocnienia te spełniły swe zadanie. Poległo tam ok. 90 żołnierzy Wermachtu. W 1945 roku schrony te obsadzili Niemcy usiłując bronić się przed Armią Radziecka. Po zakończeniu działań wojennych podobnie w okresie dwudziestolecia miedzy wojennego

ówczesne Ludowe Wojsko Polskie obsadziło Cytadele. Obecnie na jej terenie stacjonują dwie jednostki wojskowe (4 Rejonowa Baza Materiałowa i 1 Okręgowe Warsztaty Techniczne). Od dwóch stuleci stałymi lokatorami tuneli oraz pomieszczeń są nietoperze.

Historia Twierdzy została przedstawiona przeze mnie w formie pigułki historycznej. Jej celem jest zainteresowanie pasjonatów historii tym niezwykłym miejscem jakim jest Twierdza Grudziądz. Uważam że cel został osiągnięty