Sprawa reformy rolnej była jednym z najpoważniejszych problemów w polskim społeczeństwie XIX i początku XX wieku. Mimo uwłaszczenia z 1864 r. chłopi żądali więcej ziemi, domagając się odebrania jej właścicielom ziemskim, posiadającym niekiedy olbrzymie obszary, bardzo często kumulowane na przestrzeni wielu pokoleń. Środowisko wiejskie było silne, przede wszystkim ze względu na swoją liczebność, dlatego też mimo tradycyjnego kluczowego znaczenia w społeczeństwie warstwy ziemiańskiej wszyscy musieli zdawać sobie sprawę z palącej potrzeby przeprowadzenia nowej reformy, według niektórych bardziej sprawiedliwej.

W okresie międzywojennym prace nad nią zaczęto bardzo wcześnie. 10 lipca 1919 r. Sejm Ustawodawczy wydał uchwałę zakładająca parcelację ziemi państwowej i nadwyżek ziemi przymusowo wykupionej od właścicieli. Górna granica obszarów dóbr miała wynosić 60 ha na terenach podmiejskich, 180 ha na pozostałych, z wyłączeniem zaboru pruskiego i Kresów, gdzie dozwolono na 400 ha. Te plany nie zostały jednak zrealizowane, a na kolejny krok trzeba było czekać do lata następnego roku. 15 lipca, w kulminacyjnym okresie wojny polsko-bolszewickiej, rząd Władysława Grabskiego przygotował nowy projekt mający przyciągnąć do walki z zagrożeniem sowieckim szerokie kręgi chłopskie. Na jego podstawie mieszkańcy wsi mieli prawo do wykupienia ziemi państwowej za połowę ceny rynkowej. Ustawa została przyjęta przez Sejm, jednak i w tym przypadku nie miało to bezpośrednich następstw z powodu uchwalenia Konstytucji, która zapewniała ziemianom pełne odszkodowanie za znacjonalizowane majątki. Mimo to od 1921 r. rozpoczęto akcję parcelacji ziemi państwowej i dobrowolnie oddanej ziemi prywatnej za pełną rekompensatą po cenie rynkowej. W końcu reforma rolna została uchwalona i wprowadzona w życie ustawą z 28 grudnia 1925 r. Był to wynik porozumienia między politykami prawicy i ludowców.

Maksimum stanu posiadania wyznaczono na 180 ha z następującymi wyjątkami: 60 ha na obszarach podmiejskich, 300 ha na Kresach, a 700 ha w przypadku majątków uprzemysłowionych. Wyznaczono kontyngent roczny parcelowanego obszaru na 200 tysięcy ha ziemi oddanej dobrowolnie. Gdy w ciągu roku nie udało się tyle zgromadzić, państwo miało prawo do parcelacji przymusowej. Wszystko miało być rekompensowane według cen rynkowych. Do 1939 r. w wyniku reformy udało się rozparcelować 2,5 miliona ha.

M. G.-K.

Ilustracja: pierwsza strona broszury Władysława Grabskiego Parcelacja agrarna wobec struktury, koniunktury i chwili dziejowej Polski, Polona, CC-BY-NC.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: