System komunistyczny w Europie wykazywał w 1967 r. pewne oznaki destabilizacji. Szczególny niepokój Kremla budziła sytuacja w Czechosłowacji. 4 stycznia 1968 r. nowym I sekretarzem Komunistycznej Partii Czechosłowacji został Alexander Dubček, który zapowiadał reformy skostniałego systemu komunistycznego pod hasłem "socjalizmu z ludzką twarzą". Odnowa życia publicznego w Czechosłowacji oraz ewolucja wewnątrz partii pchały Dubčeka ku radykalnym zmianom, mimo sprzeciwu Moskwy. 6 kwietnia 1968 r. KC KPCz uchwalił program demokratyzacji: niezależne od partii organizacje społeczne, kres propagandy, normalizacja stosunków z Kościołem, federacyjna struktura państwa. W maju 1968 r. ogłoszono amnestię, w czerwcu zniesiono cenzurę, zreorganizowano policję bezpieczeństwa, wprowadzono swobodę wyjazdów zagranicznych i reformy gospodarcze. Nie kwestionowano przyjaźni z ZSRR, udziału CSRS w Układzie Warszawskim ani podstaw systemowych, co miało wytrącić argumenty z ręki Kremla.

W nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 r. rozpoczęła się z terytorium PRL i NRD inwazja na Czechosłowację wojsk ZSRR, PRL (40 tys.), NRD, Węgier i Bułgarii. Władysław Gomułka nie miał wątpliwości, że należy podjąć działania zbrojne, nie gwarantując stabilności sytuacji w Polsce w razie braku interwencji w Czechosłowacji. Armia Czechosłowacka w zasadzie nie podjęła walki, jednak społeczeństwo stosowało bierny opór. Przywódcy czechosłowaccy zostali aresztowani i przewiezieni do Moskwy, na oficjalne rozmowy przyprowadzano ich z więzienia. Za cenę utrzymania władzy dotychczasowe kierownictwo zgodziło się na unieważnienie uchwał tajnego XIV Zjazdu KPCz i na tymczasowe stacjonowanie wojsk radzieckich. Udział Wojska Polskiego w interwencji pozostawił uraz  w świadomości Czechów i Słowaków. Trudno zwłaszcza wytłumaczyć akty przemocy w rejonie stacjonowania oddziałów polskich koło Hradca Kralove.

Ilustracja: oficerowie WP w Mielníku latem 1968 r., Wikimedia Commons, CC BY-SA.




O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: