Od połowy XVI w., w czasie rozwijającej się reformacji, a następnie rekatolicyzacji, jeden z najgorętszych politycznych sporów dotyczył relacji szlachty z Kościołem katolickim. Kontrowersje wzbudzały przywileje sądownicze duchowieństwa, nieponoszenie przez nie ciężaru obrony kraju, uciążliwy obowiązek dziesięciny oraz przyłączanie majątków szlacheckich do dóbr kościelnych. Zwłaszcza wtedy, gdy postępy czyniła kontrreformacja, coraz więcej osób zapisywało rodzinne dziedzictwa klasztorom w formie pobożnych fundacji.

Na sejmach z lat sześćdziesiątych Senat poparł Izbę Poselską. Uchwalono zakaz egzekucji przez starostów, czyli władzę świecką, wyroków trybunałów biskupich. Przeniosło to spory o dziesięciny do sądów ziemskich. Nałożono również podatek na dziesięciny. Spory trwały cały czas, nasilając się jeszcze w okresie rokoszu Zebrzydowskiego (w latach 1606-1609). Dopiero jednak bezkrólewie po śmierci Zygmunta III stworzyło warunki sprzyjające rozwiązaniu nieporozumień, czym była coraz bardziej zainteresowana szlachta, licznie powracająca do katolicyzmu. Istotną rolę odegrał gorliwy katolik i zwolennik kompozycji (jak nazywano wówczas potrzebne regulacje) Jerzy Ossoliński. W 1633 r. został wybrany na posła do Rzymu, gdzie przekonał papieża do poparcia proponowanych przez posłów praw. W marcu 1635 r. Sejm zgodził się na kompromis. Uchwalił konstytucję Ordynacja Rzeczypospolitej dóbr ziemskich dziedzicznych. Zakazano w niej odrywania dóbr ziemskich na rzecz zakonów z wyjątkiem nowo fundowanych klasztorów. Skasowano też możliwość apelacji od wyroków sądu biskupiego do Rzymu, a ostateczną instancją stał się nuncjusz apostolski.

MAS

Ilustracja: Wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w 1633 – akwaforta Stefano Della Bella, Wikimedia Commons, domena publiczna.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: