Przywrócenie przez Sejm Ustawodawczy orderu Virtuti Militari wywołało w środowisku wojskowym dyskusję na temat ustanowienia orderu niższej rangi. Potrzebę wprowadzenia takiego odznaczenia sygnalizowali wprost niektórzy dowódcy. Chodziło o podniesienie morale żołnierzy w szczególnie ciężkim okresie wojny polsko-radzieckiej.

Projekt "Krzyża Waleczności", jak nazywano początkowo odznakę, powstał w V Oddziale Sztabu Głównego Naczelnego Dowództwa. Został on zaaprobowany przez Wodza Naczelnego 4 sierpnia i już 11 sierpnia odznaczenie zostało ustanowione rozporządzeniem Rady Obrony Państwa, które podpisał Naczelnik Państwa Józef Piłsudski i premier Wincenty Witos. Początkowo odznaka przeznaczona była dla zasłużonych wojskowych i osób cywilnych współpracujących z wojskiem, którzy wykazali się szczególnym męstwem w walkach po 1918 r. Jednak później Krzyżem odznaczano także osoby walczące w Legionach Polskich i formacjach wojskowych za granicą, powstańców wielkopolskich i śląskich, żołnierzy wojny 1918-1920, działaczy Polskiej Organizacji Wojskowej. Odznaką wyróżniono także weteranów Powstania Styczniowego. Prawo nadawania Krzyża Walecznych przysługiwało Naczelnemu Wodzowi, który mógł je scedować na podległych dowódców wojskowych, ale nie niższych rangą niż dowódca pułku.

W okresie międzywojennym odznaczeni Krzyżem Walecznych mieli dużo przywilejów, m.in. prawo do szybszego awansu wojskowego, prawo wyborcze do Senatu, pierwszeństwo przy obsadzaniu stanowisk urzędniczych w służbie państwowej. W okresie II wojny światowej Krzyż Walecznych nadawał Naczelny Wódz żołnierzom Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Odznaczeniem tym uhonorował także w 1943 r. gen. Zygmunt Berling kilkudziesięciu żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki za czyny w bitwie pod Lenino. 22 grudnia 1944 roku dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego uznał Krzyż Walecznych za odznaczenie wojenne w Polsce Ludowej. Wówczas odznaczenie było nadawane przez Radę Państwa.

Obecnie procedurę odznaczania Krzyżem Walecznych reguluje ustawa z 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach. Krzyż Walecznych wolno nadać tylko w czasie wojny i nie później niż pięć lat po jej zakończeniu. Może być nadany także formacji wojskowej i miejscowości.

WL
 
Zdjęcie: awers Krzyża Walecznych, Wikimedia Commons, CC BY-SA.




O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: