Po ratyfikacji traktatu wersalskiego na Górny Śląsk przybyły z początkiem 1920 roku wojska alianckie. Miały one nadzorować przygotowania do zbliżającego się plebiscytu, w którym miejscową ludność postawiono przed wyborem przynależności regionu do Niemiec lub odrodzonego państwa polskiego.

W Opolu 11 lutego 1920 roku rozpoczęła swoją działalność Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa, pracami której kierował Francuz – gen. Henri Le Rond. Jednocześnie sporny obszar opuścili niemieccy żołnierze, pozostawiając w terenie lokalną administrację oraz oddziały policji.


Przy Komisji Międzysojuszniczej akredytowano w lutym oficjalnych przedstawicieli Polski, Niemiec oraz Czechosłowacji, zaś w maju 1920 roku ten skład uzupełnił nuncjusz apostolski w Polsce arcybiskup Achille Ratti (późniejszy papież Pius XI). Szybko też zaczęły formować się komisariaty plebiscytowe – polski utworzono w Bytomiu, niemiecki z kolei w Katowicach. Na czele tego pierwszego stanął Wojciech Korfanty, podówczas dobrze już znany polski polityk, ideowo związany z chrześcijańską demokracją.


Do zaburzenia pozornej symbiozy na Górnym Śląsku doszło w chwili ofensywy bolszewickiej na Polskę. Gdy Armia Czerwona przygotowywała się do zajęcia Warszawy, strona niemiecka postanowiła wykorzystać problemy państwa polskiego, coraz głośniej domagając się przekazania całego spornego obszaru bez przeprowadzania głosowania. Z początkiem lipca 1920 roku Komisja Międzysojusznicza dla uspokojenia nastrojów zakazała organizacji wieców politycznych pod gołym niebem, hamując tym samym zasięg propagandy niemieckiej. Polski Komisariat Plebiscytowy postanowił jednak postawić w stan gotowości oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).


W drugiej połowie sierpnia doszło do pierwszych zajść o typowo antypolskim charakterze. W Katowicach 17 sierpnia 1920 roku z rąk niemieckich bojówkarzy śmierć poniósł znany działacz społeczny i polityczny – lekarz Andrzej Mielęcki. Komisarz polski wezwał wówczas Polaków zamieszkujących Górny Śląsk do obrony przed niemieckimi atakami, a gdy agresywne działania powtórzyły się, komenda POW, na czele z Alfonsem Zgrzebniokiem, przystąpiła do planowania działań zaczepnych. W nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku wybuchło II powstanie śląskie.


W czasie walk Polacy nie atakowali dużych miast, w których stacjonowały wojska alianckie, lecz starali się likwidować lokalne posterunki policji oraz zajmować siedziby niemieckiej administracji. W końcu sierpnia zacięte boje toczono m.in. o Królewską Hutę, Siemianowice i Mysłowice, zaś powstańcom udało się opanować powiaty bytomski, katowicki oraz część lublinieckiego i tarnogórskiego. Rząd polski w Warszawie nie mógł w żaden sposób wspomóc śląskiego zrywu, ponieważ w tym samym czasie polska armia zaangażowały wszystkie swe siły w kontrofensywę wymierzoną w nacierających na stolicę bolszewików.


II powstanie śląskie zaskoczyło się 28 sierpnia 1920 roku podpisaniem umowy między komisariatami plebiscytowymi. Bezpośrednim skutkiem zbrojnych działań powstańców było utworzenie nowej policji Górnego Śląska. W jej skład oprócz Niemców od tej pory mieli wchodzić również Polacy.



Autor: Paweł Cichocki

Fot. Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, Wikipedia, domena publiczna.
O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: