III powstanie śląskie było ostatnim z serii zbrojnych zrywów polskiej ludności Górnego Śląska, które przesądziły ostatecznie o przynależności państwowej tego regionu, należącego przed I wojną światową do Niemiec. Działania powstańcze poprzedził plebiscyt z 20 marca 1921 roku.

Pomimo uprzednich protestów strony polskiej, w głosowaniu mogły wziąć udział także osoby, które wcześniej wyemigrowały z tego obszaru i prawie w ogóle później nie miały z nim styczności. W dzień głosowania do śląskich miejscowości zjechało więc ok. 200 tysięcy przybyszów z różnych zakątków Republiki Weimarskiej przy tylko 10 tysiącach przyjezdnych z Polski.

W plebiscycie ogółem wzięło udział 1 191 000 osób uprawnionych do głosowania, z czego 479 tysięcy opowiedziało się za Polską, za Niemcami natomiast – 708 tysięcy. Pozostałe głosy zostały unieważnione. Po ogłoszeniu wyników plebiscytu wśród członków Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej zdania na temat przyszłości Górnego Śląska wciąż były podzielone. W związku z tym na zbrojne rozstrzygnięcie szykowali się zarówno Niemcy, jak i Polacy.

Od kwietnia 1921 roku w śląskim sztabie Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) opracowywano, w porozumieniu z rządem w Warszawie, plany insurekcji. W chwili otrzymania przez Polski Komisariat Plebiscytowy informacji o tym, że decyzja Międzysojuszniczej Komisji będzie niepomyślna dla strony polskiej – zostaną jej przyznane jedynie powiaty rybnicki, pszczyński oraz część tarnogórskiego i katowickiego – zapadła decyzja o podjęciu działań militarnych.

III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, a jego dyktatorem został dotychczasowy Polski Komisarz Plebiscytowy – Wojciech Korfanty. Walki poprzedził strajk generalny, który objął prawie wszystkie zakłady pracy i w dużej mierze zdestabilizował sytuację wewnętrzną na Górnym Śląsku. W pierwszych dniach starć w rękach powstańców znalazły się powiaty: rybnicki, pszczyński, katowicki, bytomski, tarnogórski, gliwicki oraz okolice Zabrza. Obszar objęty walkami był więc nieporównywalnie większy niż w przypadku dwóch poprzednich zbrojnych zrywów. Najbardziej zacięte boje trwały w dniach 21–26 maja 1921 roku o Górę Świętej Anny. Pomimo prób zajęcia tego miejsca przez siły polskie, aż do końca konfliktu pozostało ono jednak pod kontrolą niemieckiego Freikorpsu.

W konsekwencji wybuchu powstania obradująca w Paryżu Konferencja Ambasadorów zatwierdziła 20 października 1921 roku nowy podział spornego terytorium. Dla Polski był on zdecydowanie korzystniejszy od wcześniejszego, ponieważ przyznawał rządowi w Warszawie 29% obszaru objętego głosowaniem, w obrębie którego znajdowały się duże ośrodki miejskie (Katowice, Huta Królewska, Rybnik, Pszczyna, Tarnowskie Góry, Lubliniec) wraz z większością kopalń węgla kamiennego, hut i fabryk.

 

Autor: Paweł Cichocki

 

Fot. Powstańcy śląscy 1921, Wikipedia, domena publiczna.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: