W wyniku wybuchu wojny francusko-pruskiej w 1806 roku oraz zwycięstw Napoleona pod Jeną i Auerstädt Polacy żyjący na ziemiach zaboru pruskiego zyskali nadzieję na zrzucenie obcego panowania. Napoleon, wspierany niemal od dekady przez oddziały polskie, zdawał sobie sprawę, że pozyskanie Polaków z tego zaboru ułatwi mu rozprawę z Prusami oraz wzmocni jego pozycję wobec zagrażającej ze wschodu Rosji.

 

W tym celu wysyłał on na teren Wielkopolski swoich emisariuszy, a we wrześniu 1806 roku wydał rozkazy, na podstawie których utworzono z polskich ochotników – dezerterów z armii pruskiej – dwie legie. Masowe dezercje Polaków miały istotny udział w dezorganizacji i osłabieniu armii pruskiej.
6 listopada 1806 roku do Poznania wjechali owacyjnie witany gen. Henryk Dąbrowski oraz Józef Wybicki, którzy następnie przejęli władzę cywilną i wojskową w mieście.

Dzień później, 7 listopada, Dąbrowski wydał odezwę do jego mieszkańców. Wkrótce w całym regionie wybuchło powstanie, zakończone klęską wojsk pruskich (co ciekawe, jednym z ostatnich punktów pruskiego oporu była Jasna Góra, zdobyta dzięki fortelowi). Z ośrodków powstańczych na wyróżnienie zasługuje Kalisz, w którym powstańcy doprowadzili do ustanowienia polskich rządów na kilka dni przed przybyciem wojsk francuskich. Jak zauważył Jarosław Czubaty w swojej znakomitej monografii na temat Księstwa Warszawskiego, na ogół inspiratorami akcji powstańczej byli dawni generałowie ziemiańscy, przedrozbiorowi oficerowie lub byli legioniści, a zatem osoby znające rudymenta wojskowe; ich wiedza i umiejętności, w połączeniu z żywymi sejmikowymi tradycjami samoorganizacji, doprowadziły do sprawnego przejęcia władzy z rąk ustępujących Prusaków.


Napoleon wymagał od Dąbrowskiego głównie rozbudowy wojska oraz aprowizacji dla swoich żołnierzy. Oddziały powstańcze przekształcano w regularne wojsko zorganizowane na wzór francuski. Wiosną 1807 roku osiągnęło ono liczbę 30 tysięcy żołnierzy. Sprawy przebudowy administracji znajdowały się natomiast w gestii Wybickiego. Ten pozostawił na stanowiskach wielu pruskich urzędników, o ile ci złożyli przysięgę na wierność Napoleonowi; po przekształceniu administracji w Poznaniu Napoleon polecił uczynić Wybickiemu to samo w Warszawie.


Widoczny zapał Polaków związany z odbudowywaniem własnej państwowości był niepokojący dla francuskiego cesarza, który obawiał się zatargu z Rosją, dzierżącą największą cześć ziem Rzeczypospolitej. Ostatecznie na mocy traktatu w Tylży podpisanego na początku lipca 1807 roku, powstało Księstwo Warszawskie – namiastka polskiego państwa, pozostająca pod kuratelą francuską, składająca się z ziem drugiego i trzeciego oraz częściowo pierwszego zaboru pruskiego.

Ł.D.

Ilustracja: Wjazd Jana Henryka Dąbrowskiego do Poznania pędzla Jana Gładysza, Wikipedia, domena publiczna


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: