Król zaproponował, a sejm, jak rzadko zgodny, 23 października 1776 r. w trybie przyspieszonym zaaprobował  prawo zakazujące wszelkich tortur, uznając je za zawodny środek dowodowy. W konstytucji Konwikcyje w sprawach kryminalnych zakazano stosowania kary śmierci za czary - a dotąd procesom o czary obligatoryjnie towarzyszyły tortury. Jednogłośna decyzja posłów była owocem rozprzestrzeniania się idei oświeceniowych w polskim społeczeństwie. Tryumfował humanizm i racjonalizm, a zaprzedawanie duszy diabłu uznawano za niedorzeczność.

W poprzednich stuleciach ludzie mieli z magią do czynienia na co dzień. Zapewniała ona materialną pomyślność i zdrowie. Bywały jednak postacie złowrogie, które dla własnej korzyści lub z czystej złośliwości rzucały zaklęcia przynoszące nieurodzaj, chorobę, a nawet śmierć. Sprawców tych szkodliwych czarów, maleficiów, należało powstrzymać i ukarać. Z tego powodu wnoszono oskarżenia na sąsiadów, a ściślej - z reguły na sąsiadki:  wśród oskarżonych o czary jedynie 10% stanowili mężczyźni. Na terenie Korony znanych jest w okresie XV-XVIII w. prawie 900 procesów, w których łącznie oskarżono ponad 1300 osób. Wiele spośród nich uniewinniono. Ponieważ czarownice były sprytne i niebezpieczne nawet w więzieniu, chętnie zabezpieczano się przed ich urokami, korzystając z magii ochronnej, a dla ich złapania proszono o pomoc wróżki.

Procesy czarownic przyszły z Zachodu wraz z prawem niemieckim. Związane były z rozwojem miast, handlu i wiedzy demonologicznej, występowały więc przede wszystkim w prowincjach zachodnich Korony, najczęściej w Wielkopolsce. Pojawiły się nowe napięcia społeczne. Głód i wojny sprzyjały obawom przed obcymi, stojącymi na granicy wspólnoty. Do XV w. przestępstwa uprawiania czarów podlegały pod sądy kościelne, potem przejęły je sądy świeckie. To w nich więc zapadały wyroki wtedy, gdy zjawisko zaczęło przybierać na sile w drugiej połowie XVII w., by osiągnąć kulminację w ostatnich latach tego stulecia i zaniknąć po 1750 r.

MAS

Ilustracja: rycina z siedemnastowiecznego dzieła poświęconego czarom i wiedźmom, Polona, CC-BY-NC.


O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: