Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego została założona 13 czerwca 1919 r. rozkazem Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Józefa Leśniewskiego, jako Główna Naukowa Książnica WP. Jej początków należy upatrywać w bibliotekach podręcznych, tworzonych przy polskich instytucjach i organizacjach wojskowych w czasie I wojny światowej, lecz trzon księgozbioru stanowiły pozycje z Biblioteki Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu w Warszawie, powstałej w lutym 1917 r.

Początkowo było to 5 tysięcy woluminów, które w 1939 r. rozrosły się do liczby 500 tysięcy, co stawiało CBW na trzecim miejscu pod względem ilości zasobów wśród pozostałych bibliotek wojskowych na świecie. Szybki rozrost zbiorów biblioteki powodował, że zmieniała ona często swoje siedziby. Najpierw mieściła się w Pałacu pod Blachą, od 1925 r. w gmachu Sądów Wojskowych przy Placu Saskim, a od 1927 r. w dawnej Szkole Podchorążych przy Alejach Ujazdowskich.

Biblioteka nie była tylko miejscem pracy naukowej oraz jednostką gromadzącą zbiory, ale również instytucją tworzącą system bibliotekarstwa wojskowego oraz pierwszy w kraju katalog centralny. CBW posiadała także osobną komórkę zajmująca się opracowywaniem bibliografii wojskowej oraz popularyzującą piśmiennictwa wojskowego; od 1921 r. wydawano tu także czasopismo pt. „Komunikat bibliograficzny”.

W zbiorach biblioteki znajdowały się depozyty z Biblioteki Rapperswilskiej, Archiwum Biblioteki Batignolskiej, czy Archiwum Powstania Styczniowego.                                           

Pierwszym dyrektorem biblioteki był por. Marian Łodyński, który w 1933 r. przekazał tę funkcję Janowi Niezgodzie, ten zaś pełnił ją do września 1939 r. W 1943 r. Komendant Główny AK gen. Stefan Rowecki „Grot” powierzył Marianowi Łodyńskiemu zadanie odbudowy zasobów CBW. Po upadku powstania warszawskiego, działał on na rzecz zabezpieczenia ocalałych zasobów bibliotek warszawskich w Pruszkowie, po wojnie został do 1948 r. wicedyrektorem CBW.Bogate zasoby przedwojennej CBW zostały zniszczone w dziewięćdziesięciu procentach już w czasie obrony Warszawy, w dniach 24–27 IX 1939 r.

Kilkanaście tysięcy ocalałych książek przewieziono do Biblioteki Ordynacji Krasińskich przy ul. Okólnik 3, która przetrwała powstanie warszawskie, lecz w wyniku działania specjalnego niemieckiego oddziału jej zbiory zostały celowo niemalże doszczętnie spalone. Warto podkreślić, że obecna spadkobierczyni przedwojennej CBW dopiero niedawno, po kilkudziesięciu latach funkcjonowania, przekroczyła próg 500 tysięcy woluminów zgromadzonych w okresie II Rzeczypospolitej.

Ł.D.

 

Fotografia: Prezydent Ignacy Mościcki w otoczeniu pracowników biblioteki. Widoczni m.in.: Bronisław Hełczyński (1. z lewej), płk Jan Głogowski (na prawo za B. Hełczyńskim), dyrektor ppłk Marian Łodyński, dr A. Lewak, por. Władysław Krotkiewski; NAC.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: