Powstał wówczas gród drewniano-ziemny, który około 1295 r. stał się własnością biskupa Jana Muskaty. On to wzniósł wewnątrz grodu wysoką kamienną wieżę cylindryczną (podobne stołpy zbudowano wówczas w Olsztynie, Smoleniu i Będzinie) wraz z jakimiś bliżej trudnymi do ustalenia elementami zamku z kamienia. Biskup krakowski Muskata był stronnikiem króla czeskiego, Wacława II, roszczącego sobie pretensje do korony polskiej. Występował on m.in. przeciwko Łokietkowi. Lipowiec zaś był jego ostatnim schronieniem przed zwycięskim Łokietkiem. Prawdopodobnie na tym zamku w 1303 r. miało miejsce wystawienie przez Jana Muskatę dokumentu dla wsi Jeleń nad Białą Przemszą. Wzmianki z l. 1308-09 wspominają, że wznosił się tu częściowo murowany obiekt obronny, co potwierdziło przypuszczenia historyków. Obecnie przypuszcza się, że w pierwszym dziesięcioleciu XIV w. zamek ten stanowił jeden z najsilniejszych stałych punktów oporu w zachodniej Małopolsce.
W 1443 r. biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki, doradca króla Władysława Jagiełły kupił Księstwo Siewierskie. Ten zakup części ziemi śląskiej umożliwił przeniesienie rezydencji biskupów krakowskich z Lipowca do Siewierza. Od tej pory zamek Lipowiec zaczął pełnić funkcje rekolekcyjno-więzienne dla księży oraz dla głosicieli zasad reformacji.
W XVI w. więziono tu m.in. Franciszka Stankara, profesora Akademii Krakowskiej, zwolennika zwinglianizmu.
Funkcja obronna zamku lipowieckiego została utrzymana. Stale przebywał tu jeden z biskupów, liczni księża, zakonnicy oraz załoga wojskowa. Przebudowane zostało XIV-wieczne założenie obronne. Zachowana do dziś cylindryczna wieża obronna została nadbudowana o trzy kondygnacje. W dwóch górnych umieszczono otwory strzelnicze, przystosowane do broni palnej, co umożliwiło ostrzeliwanie drogi dojazdowej do wieży bramnej. Otwór wjazdowy umieszczono 12 metrów powyżej podstawy murów. Poszczególne kondygnacje połączono krytymi schodkami w grubościach murów. Wzmocniono i rozbudowano mury obwodowe.
W czasie "potopu" (1655 r.) Szwedzi po krótkiej walce zdobyli zamek. Przez dwa lata mieszkał ty gubernator Krakowa, generał Paul Wirtz. Działające w okolicach zamku oddziały polskie uniemożliwiły Szwedom aprowizację i zadawały liczne straty, co w końcu zmusiło załogę do opuszczenia zamku. Wycofując się Szwedzi podpalili zamek.
W połowie XVIII w, zamek nie miał już żadnej wartości militarnej.
Został gruntownie przebudowany i rozbudowany około 1732 r. na dom poprawczy dla księży i letnią rezydencją dla biskupów krakowskich. W dalszym ciągu wykorzystywano go jako miejsce odosobnienia dla księży zbytnio poddających się oświeceniowej swobodzie obyczajowej. Wokół dziedzińca dobudowano budynki mieszkalne z licznymi celami.
W 1789 r. zamek został zajęty przez wojska austriackie.
W 1800 r. pożar zniszczył dachy i górne stropy pomieszczeń, co główne przyczyniło się do popadania zamku w ruinę.
Zamek pozostał zamieszkały do połowy XIX w. (opuszczony całkowicie w 1846 r.), ale już od końca XVIII w. popadał w ruinę. W czasie powstania styczniowego w 1863 r. chronił się tu oddział generała Mariana Langiewicza.
W 1959 r. przeprowadzono badania powierzchniowe, a w latach 1961-68 prace archeologiczne i budowlano-konserwatorskie. W 1969 r. utworzono tu muzeum (Oddział Muzeum w Chrzanowie) z działami archeologiczno-historycznym i sztuki.

Zamek składał się z zamku właściwego i przedzamcza otoczonego murem obronnym. Najstarszą zachowaną do czasów obecnych częścią zamku jest cylindryczna wieża z przełomu XIII i XIV w. wtopiona w XV-wieczne wieloboczne zabudowania. Wieża ta o wys. 28 m posiada okienka strzelnicze z wymyślnym systemem odprowadzającym dym z prochu i umożliwiające obstrzał dojścia do zamku z broni palnej. Pozostałością po okresie więzienia biskupiego jest tzw. loch głodowy (pozostałość obyczajów więziennych z XIII i XIV w.) w dolnej partii wieży, do którego spuszczano więźniów na sznurach przez ciasny otwór. Obecnie udostępnione jest wejście na szczyt wieży z której roztacza się przepiękny widok na Kotlinę Oświęcimską i dolinę Wisły z jej rozlewiskami oraz stawami rybnymi w Zatorze. Z tego okresu pochodzą też fundamenty zespołu bramnego (odkryte w latach siedemdziesiątych). Dolne partie murów nie przekraczają XV w., ale ogólny wygląd zamku pochodzi z XVIII w. Obecnie można zobaczyć fragmenty dobrze zachowanej ornamentyki zamku na ścianie wewnętrznego dziedzińca - herby krakowskich biskupów z godłem Oleśnickiego (Dębno) na czele. Wg legendy duch kanclerza Zbigniewa Oleśnickiego ukazywał się na zamku do chwili pożaru.

Wokół zamku rozciąga się rezerwat krajobrazowy "Lipowiec".

Obecnie zamek udostępniony jest do zwiedzania po wykupieniu biletu przy skansenie w Wygiełzowie. Niestety czasami zdarza się, że kilka pomieszczeń w zamku przeznaczonych na muzeum jest zamknięte dla zwiedzających. ( przyp. autora ).

Na zamku można się posilić w knajpce "Czarny Rycerz", w której można zakosztować jadła i staropolskich napitków.

Na terenie zamku istnieje możliwość rozpalenia ogniska z zebranego własnoręcznie chrustu i np. pieczenia kiełbasek. Należy przy tym pamiętać, iż zamek znajduje się na terenie rezerwatu przyrody a zatem należy zachować ostrożność przy paleniu ognia oraz pamiętać o zbieraniu wyłącznie chrustu i zakazie niszczenia drzewostanu.

 

źródło: Jura.art.pl

zdjęcia: Poszukiwania.pl