Kategorie

Zamek rycerski w Koziegłowach


Zamek wznosił się około 2 kilometrów na północny-zachód od Koziegłów.

Pozostało po nim niewielkie sztuczne wzniesienie otoczone pierścieniowymi wałami. Niegdyś zamek leżał na podmokłym terenie lekko opadającym w kierunku koryta rzeki Sarni Stok. Można przypuszczać, iż teren wokół zamku był zalany jej wodami.



Najstarszy dokument o Koziegłowach został wystawiony 12 listopada 1409 roku przez Krystyna z Koziegłów. Obecnie przyjmuje się, że zamek murowany został wybudowany właśnie przez Krystyna z Koziegłów prawdopodobnie w 4 ćw. XIV w., choć prawdopodobnie już wcześniej trwała jego budowa i przekształcenia.
Niestety brak dokładnych informacji źródłowych o powstaniu zamku pozwala jedynie teoretyzować o początkach warowni.
I tak niektóre źródła podają, że wcześniej istniała tu drewniana warownia z XII w. wzniesiona przez Kazimierza Sprawiedliwego. Jeszcze inne źródła mówią jakoby widoczne do dziś pozostałości to ślady grodziska typu pierścieniowego, zatem obiektu jeszcze starszego, ale obecnie trudno jest to ocenić.
Błażej Śliwiński twierdzi, że założycielem zamku i miasta Koziegłowy był ojciec Krystyna, podkomorzy krakowski Mściwoj z Kwiliny i Giebułtowa, co postarzyłoby zamek o kilkadziesiąt lub przynajmniej kilkanaście lat.
Teorię tą zanegował natomiast Jacek Laberschek, który uważał, że ojcem Krystyna z Koziegłów był Prandota z Koziegłów, znany zaledwie z jednego dokumentu. Wg Laberscheka to właśnie ten Prandota, syn Mściwoja z Krzelowa był głównym inicjatorem budowy zamku.
Jakby tego było mało istnieje również teoria, której nie można całkowicie wykluczyć, że budowniczymi zamku byli w latach 60-tych XIV w. sami książęta śląscy z linii oleśnickiej: Konrad I lub II.

Zamek był punktem wypadowym na ziemie śląskie oraz pełnił funkcję pierwotnej i zarazem najważniejszej rezydencji rodu Lisów w późniejszym średniowieczu. Krystyn otrzymywał od króla polskiego pomoc zbrojną wspomagającą jego oddziały podczas częstych najazdów na ziemię śląską.

Działalność ojca kontynuował jego syn, również Krystyn. Jego drugą żoną była siostra biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, Katarzyna Giebułtowska. Częste ataki miały prawdopodobnie skłonić księcia czeskiego Wacława do sprzedaży starostwa siewierskiego i włączenia go do polskich ziem koronnych.

Po śmierci drugiego z koziegłowskich Krystynów (co miało miejsce w 1439 r.) dobra zostały podzielone pomiędzy trzech synów. Najstarszy, Jan, odziedziczył zamek i miasto Koziegłowy. Młodszy, również Krystyn, otrzymał Mirów. Najmłodszy, z drugiego małżeństwa, również Jan, odziedziczył Giebułtów. Z podziału tego wynikły antagonizmy, które doprowadziły do włączenia się w spory rodzinne rodu Oleśnickich stających po stronie młodszego Jana, a starszych braci skierowały do obozu konfederatów husyckich.

W 1443 r. biskup Zbigniew Oleśnicki kupił starostwo siewierskie wraz z Koziegłowami od księcia cieszyńskiego. Pogłębiające się kłopoty gospodarcze, zależność polityczna i ekonomiczna od biskupów krakowskich oraz różnice prawne między szlachtą koronną i siewierską skłoniły Koziegłowskich i wielu innych szlachciców do emigracji.

W latach 1452 -1457 został zniszczony najazdami książąt śląskich. W 1472 odbudowany przez biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego. W 1519 r. zamek kupił biskup Jan Konarski.

W 1589 r. zamek był już całkowicie zrujnowany i opuszczony. Zburzony przez Szwedów w 1655 r. W 1865 w. (XVIII w. ?) został całkowicie rozebrany z rozkazu władz carskich, a kamienny budulec zużyto do budowy drogi wiodącej do pobliskiego Gniazdowa.

W wyniku przeprowadzonych badań sondażowych Włodzimierz Błaszczyk stwierdził, że wały pierścieniowe otaczające zamek miały konstrukcję drewnianą wzmocnioną gliną i żwirem. U podstawy pierwszego wału znaleziono faszynę chroniącą jego brzegi przed erozją wodną, natomiast brzegi drugiego wału oblicowane były kamieniami wapiennymi układnymi na zaprawie glinianej.

Między wałami była głęboka fosa wypełniona wodą.

Drugi wał miał wysokość około 3 metrów i szerokość miejscami dochodzącą do 10 metrów, z czego część zajmowała szerokość zapory drewniano-ziemnej, a pozostała przestrzeń pełniła funkcję drogi wałowej. Na szczycie zapory znajdował się chodnik straży osłonięty palisadą lub plecioną z gałęzi osłoną, chroniącą przed strzałami z łuków i kusz.

Fosa z wodą znajdowała się również pomiędzy drugim wałem a centralnym wzniesieniem, mierzącym 7 metrów wysokości i około 50 metrów średnicy przy podstawie. Ten sztuczny nasyp był oblicowany belkami dębowymi. Na nim stał właściwy zamek otoczony murem obwodowym. Dziedziniec wyłożony był brukiem kamiennym.
Niewielkie podgrodzie zajmowało około 800 m 2 . Fundamenty wieży bramnej znajdowały się od strony wschodniej. Miały kształt czworoboku o wymiarach 9 x 9 metrów. Od frontu wieża wzmocniona była przyporami. Wzniesienie centralne otoczone pierścieniowymi wałami miało pierwotnie kształt regularny. Widoczne ubytki ziemne są pozostałością niszczącej działalności ludzkiej.

Podsumowując, obronny obiekt nizinny w Koziegłowach jest typowym przykładem dwuwieżowych zamków o kształcie regularnym, budowanych w XIV w.

 

źródło: Jura.art.pl