Po raz pierwszy na ziemiach polskich agitacja socjalistyczna pojawiła się w Galicji w 1868 r. Od tej pory w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych działało wielu aktywistów podejmujących niezwykle aktualną wówczas kwestię położenia najniższych warstw społecznych, a zwłaszcza robotników. Na przełomie tych dekad nastąpił wyraźny podział w ramach polskiego nurtu socjalistycznego, z których jedni, skupieni wokół Ludwika Waryńskiego, opowiadali się wyłącznie za dążeniami rewolucyjnymi i ponadnarodowymi, a drudzy, których przywódcą był Bolesław Limanowski, obok spraw społecznych podnosili również problem polskiej niepodległości. Na początku lat osiemdziesiątych wyrazem dążeń pierwszych była organizacja Proletariat, a drugich - powołany na emigracji Lud Polski. Z czasem niektórzy działacze wcześniej związani z Waryńskim przybliżali się ideowo do linii Limanowskiego.
 
W listopadzie 1892 w Paryżu odbył się zjazd 18 działaczy socjalistycznych, głównie emigracyjnych - z udziałem m.in. Edwarda Abramowskiego, Bolesława Limanowskiego, Feliksa Perla. W jego wyniku ustalono nowy program działań polskiego ruchu socjalistycznego, który na czoło swoich dążeń wysuwał sprawę niepodległej i demokratycznej republiki polskiej. Miało to być państwo zapewniające bezpieczeństwo socjalne robotnikom, przy zachowaniu równych praw politycznych dla wszystkich, w tym wolności słowa, wyznania, sumienia, zrzeszania się i strajkowania. Równocześnie wezwano do założenia nowej partii, która działając w kraju miałaby realizować powyższe zamierzenia. Odrzucono drogę rewolucyjną, pomijając ją zupełnie w programie. W już niepodległej Polsce ideały socjalistyczne miały być wprowadzane drogą stopniowych reform społecznych. Na koniec uczestnicy zjazdu powołali do życia Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich, który sami następnie współtworzyli.

Postanowienia zjazdu zostały rozpowszechnione w środowisku socjalistów w kraju. Ci, którzy się z nimi zgodzili, wstąpili do nowo utworzonej organizacji - Polskiej Partii Socjalistycznej. W jej kierownictwie znaleźli się Józef Piłsudski, Aleksander Sulkiewicz, Stanisław Wojciechowski. Przeciwnicy - m.in. Róża Luksemburg, Julian Marchlewski, Adolf Warszawski - uformowali Socjaldemokrację Królestwa Polskiego, partię antyniepodległościową i rewolucyjną.

M. G.-K.

Ilustracja: strona tytułowa Robotnika organu prasowego PPS z 1894 r., Polona, CC-BY-NC.



O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.







POLECAMY TAKŻE: